محمد جواد ظریف فرزند عباسعلی، متولد ۱۷ دی ماه سال ۱۳۳۸ در تهران است. او در خانواده ای سنتی، بازاری، مذهبی و متمول در جنوب تهران متولد شد. خانه پدری پشت باغ شاه و خارج از محدود شهر تهران بود که با بزرگ شدن تهران به محدوده شهری پیوست؛ جایی در حوالی خیابان‌های کاشان و کمالی. کوچه‌هایی که هنوز هم درختان بلند و شاخه‌های درهم فرورفته آن از اصالت محله خبر می‌دهد. چند قدم آن طرف‌تر نیز – از خیابان کمالی به سمت خیابان مخصوص- خانه‌ای است که از روزهای به‌توپ‌بستن مجلس به‌یادگار مانده و محل دفن میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، مدیر روزنامه صوراسرافیل و میرزا نصرا… بهشتی، معروف به ملک‌المتکلمین است.
برخلاف بسیاری از بازاری‌های مذهبی دهه ۴۰-۵۰ که جملگی طرفدار روحانیون از جمله آیت الله خمینی بودند، عباسعلی ظریف خوانساری، هیچ گاه با انقلابیون و رهبر آنها همراه نشد و اتفاقا با پیوستن پسرش به صف انقلابیون نیز مخالف بود. محمد جواد در چنین فضایی پا به مدرسه علوی گذاشت تا تحصیل را آغاز کند. مدرسه علوی جایی بود که ایدئولوگ‌های اسلامی فرزندان خود را به آن می‌فرستادند. شاید اولین جرقه‌های انقلابی گری در همین مدرسه در ذهن جواد ظریف زده شد.
محمد جواد هنوز کلاس سوم دبیرستان را در دبیرستان خوارزمی تجریش، تمام نکرده بود که با اصرار پدر را راضی کرد تا در ۱۷ سالگی و قبل از رسیدن به سن سربازی، به آمریکا برود. نهایت پدرش با رفتن‌اش موافقت می‌کند.
جواد ظریف پس از اخذ دیپلم در آمریکا، وارد دانشگاه سانفرانسیسکو در ایالت کالیفرنیا شد تا در رشته روابط بین الملل تحصیل کند. او در این مقطع به انجمن اسلامی دانشجویان کالیفرنیا، تاسیس شده توسط مصطفی چمران، مستقر در دانشگاه برکلی، در نزدیکی سانفرانسیسک پیوست تا در کنار دانشجویانی که بعدها چهره‌های موثری در نظام جمهوری اسلامی شدند فعالیت کنند. افرادی همچون جواد لاریجانی، محمد هاشمی، محسن نوربخش و حسین شیخ الاسلام.
با پیروزی انقلاب ۵۷، ظریف به همراه جمعی از دوستان‌اش، اداره کنسولگری ایران در سانفرانسیسکو را عهده دار شدند. اما بحران گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی در تهران، به تعطیلی کنسولگری‌های ایران در آمریکا منجر شد. تنها دفتر کنسولی ایران که باز ماند، دفتر سازمان ملل در نیویورک بود، و اتفاقا جواد ظریف به این دفتر پیوست تا با حضور در آمریکا بتواند هم تحصیل‌اش را به اتمام برساند و هم در این دفتر مشغول فعالیت باشد. او البته مدتی به دنور آمریکا رفت تا دکترای خود را در دانشگاه این شهر به پایان برساند.
جواد ظریف در آمریکا با سعید امامی متهم ردیف اول قتل‌های زنجیره ای آشنا شد. او در خصوص دوستی‌اش با سعید امامی در کتاب خاطرات‌اش می‌نویسد: «از همان دوران دانشجویی با سعید امامی(اسلامی) رفاقت و رفت و آمد خانوادگی داشتم. با سعید امامی در کمیته‌ای همکاری داشتم که قرار بود به اتهامات نقض حقوق بشری در ایران پاسخ بدهیم.» سعید امامی بعد از بازگشت به ایران به وزارت اطلاعات پیوست و تا مقام معاونت وزارت پیش رفت. او بعد از قتل‌های زنجیره ای در زندان به طور مشکوکی کشته شد.
حضور طولانی مدت ظریف در نیویورک آمریکا و دسته بندی‌های درونی وزارت خارجه، باعث شده تا او به عنوان سرشاخه باند «نیویورکی‌ها» معروف شود. ظریف سال ۶۷ پس از حدود ۱۳ زندگی در آمریکا به تهران برگشت، اما با حکم سرپرستی موقت نمایندگی ایران در سازمان ملل مجدد به نیویورک بازگردانده شد. این حکم زیاد دوام نیاورد تا او در سال ۶۸ مجدد به تهران بازگردد.
| نام | محمدجواد | محل تحصیل | دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو, دانشگاه دنور |
| نام خانوادگی | ظریف خونساری | سمت فعلی | وزیر امور خارجه |
| نام پدر | عباسعلی | سمت قبلی | معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امورخارجه |
| تاریخ تولد | ۱۳۲۸ | سابقه حزبی | مستقل |
| محل تولد | تهران | سابقه مجلس | ندارد |
| تحصیلات | دکترا مطالعات بین الملل | سابقه وزارت | وزیر امور خارجه در دوره یازدهم |
نقش جواد ظریف در جنگ ایران و عراق
ظریف در تمام سالهای منتهی به جنگ ایران و عراق در نیویورک آمریکا بود و عضو تیم مذاکره کننده ایران بوده و از پشت پرده‌های بسیاری در خصوص جنگ ایران و عراق اطلاع دارد که هنوز آنها را منتشر نکرده است. نگارش متن قبول قطعنامه ۵۹۸ که به جنگ ایران و عراق پایان داد از جمله اقدامات به یاد ماندنی جواد ظریف در بازگشت مجدد به نیویورک بود. صادق خرازی در بیان نقش جواد ظریف در جنگ ایران و عراق می‌نویسد: «در آن زمان، شهرها روستاها، مدارس، مناطق غیر نظامی، مناطق صنعتی در تیررس موشک باران هواپیماهای دور پرواز، میگ‌های روسی و میراژ‌های فرانسوی بود. بمب‌های دهشتناک شهرها و مناطق غیر نظامی را هدف قرار داده بودند و موشک‌ها شهرها، خانه‌ها و کاشانه‌های مردم را با خاک یکسان می‌کرد ما (خودش و جواد ظریف) نیز وظیفه داشتیم همه این جنایات را در سازمان ملل متحد ثبت کنیم. جواد ظریف بیشترین نقش را در اطلاع رسانی به دبیر کل سازمان ملل و نماینده ویژه سازمان ملل آقای دکتر اقبال رضا داشت خصوصاً در زمانی که عراق جنگ دهشتناک شیمیایی، میکروبی و سلاح‌های غیر متعارف را علیه ایران آغاز کرد.»
بازگشت از نیویورک
ظریف با بازگشت از نیویورک به مدت ده سال معاون بین الملل وزارت امور خارجه در دولت هاشمی رفسنجانی بود. با تکیه محمد خاتمی بر کرسی ریاست جمهوری، ظریف بار دیگر به نیویورک بازگشت تا در مقام سفیر ایران در سازمان ملل متحد فعالیت کند.
محمد جواد ظریف پس از نزدیک به ۳۰ سال فعالیت دیپلماتیک در ابتدای دولت احمدی نژاد، برکنار و با خاتمه یافتن ماموریت به تهران باز می‌گردد و به فعالیت علمی-آموزشی روی می‌آورد. در این مقطع به نظر می‌رسید عمر دیپلماتیک ظریف به پایان رسیده است. او راهی دانشگاه تهران و دانشگاه وزارت امور خارجه شد تا به تدریس مشغول شود و نگارش کتاب خاطرات خود تحت عنوان آقای سفیر را آغاز کرد. او در این مقطع معاونت بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی را برعهده گرفت.
اما این پایان کار ظریف نبود، بلکه او با مدتی استراحت و فعالیت آموزشی، بار دیگر در مقامی عالی تر پا به عرصه سیاست خارجی ایران گذاشت و مدیریت مهمترین پرونده بین المللی ایران «برجام» را عهده دار شد.
محمد جواد ظریف، با قبول پیشنهاد حسن روحانی و با رای اعتماد نمایندگان مجلس نهم، به عنوان وزیر امور خارجه برگزیده شد. آن هم در دولتی که مهمترین هدف خود را به نتیجه رساندن مذاکرات هسته ای و توافقنامه برجام گذاشته بود. توافقنامه ای که در دولت اول روحانی به سرانجام رسید و به برگ برنده او تبدیل شد در دولت دوم روحانی با خروج آمریکا از آن، به شکست منجر شد تا ماحصل تلاش‌های محمد جواد ظریف در وزارت امور خارجه چیزی جز یک پیروزی مقطعی نباشد.
ترجیح دادن «قاسم سلیمانی» به جواد ظریف در دستگاه سیاست خارجی ایران که در دیدار بشار اسد با رهبر ایران و در غیاب محمد جواد ظریف در تهران برگزار شد نمود بیرونی این مهم بود. اتفاقی که سبب شد ظریف استعفای خود را تقدیم دولت کند چرا که نمی خواست نفر دوم دستگاه دیپلماسی ایران باشد. استعفای او پذیرفته نشد و به دفتر کارش بازگشت ولی باز نفر اول کسی نبود جز قاسم سلیمانی. به طوریکه وقتی او در عراق مورد هدف نیروهای آمریکایی قرار گرفته، نخست وزیر عراق مدعی شد که قاسم سلیمانی حامل پیام رسمی دولت ایران برای پادشاه عربستان بوده است.
محمد جواد ظریف در دور دوم ریاست جمهوری روحانی، توانست با ۲۳۶ رای موافق، ۲۶ رای مخالف و ۲۶ رای ممتنع، نظر نمایندگان مجلس دهم را برای تصدی این وزارت خانه جلب کند.
او در طول دوره وزارت‌اش با رسانه‌های بسیاری در جهان مصاحبه و از مواضع جمهوری اسلامی دفاع کرد. دفاع‌های مکرر او از نقض حقوق بشر در ایران و توجیه عملکرد ایران، سبب شد تا هم از سوی دولت آمریکا تحریم شود و هم از سوی مخالفان و منتقدان به او نشان «ماله کش اعظم» داده شود. او با این نشان سالهای پایانی وزارت خود، در دولت حسن روحانی را سپری می‌کند.
اهم سوابق اجرایی و مدیریتی
- وزیر امور خارجه دولت اول و دوم حسن روحانی،
- عضو شورای عالی جمعیت هلال احمر ایران در دولت روحانی،
- معاونت بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی، در دولت احمدی نژاد،
- سفیر ایران در سازمان ملل متحد در دولت خاتمی،
- معاون امور بین الملل وزارت امور خارجه در دولت اول و دوم هاشمی رفسنجانی،
- سرپرست دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در سال ۶۷ تا ۶۸
- کارمند و مسئول دفتر کنسولی ایران در نیویورک،
فوق تخصص کتمان حقوق بشر
حقوق بشر، فصل سیاه کارنامه دیپلماتیک محمد جواد ظریف را تشکیل می‌دهد. یکی از مهمترین ماموریت‌های او در طول ۴۰ سال فعالیت دیپلماتیک، توجیه رفتارهای ناقض حقوق بشر جمهوری اسلامی در مجامع بین المللی و رسانه‌های جهانی بوده است به طوری که وزارت امورخارجه آمریکا او را تحریم و «ماله کش اعظم» خواندند.
جواد ظریف کتمان نقض حقوق بشر یا توجیه رفتار ناقض حقوق بشر جمهوری اسلامی را از سالهای اولیه ورود به دستگاه دیپلماسی آغاز کرد. درست از زمانی‌که به عضویت کمیته‌ای در دفتر نمایندگی ایران در نیویورک درآمد تا به همراه سعید امامی که بعدها به اتهام قتل‌های زنجیره ای به طور مشکوکی در زندان کشته شد، بر نقض حقوق بشر در ایران سرپوش بگذارد.
در سالهای اخیر اظهارات او در پنهان یا توجیه کردن نقض حقوق بشر در ایران آنقدر ناشیانه و رسوا بوده که با انتقادات گسترده مواجه شده است. او در مصاحبه‌های متعدد در مورد نقض حقوق بشر در ایران گفته:
- بهایی بودن در ایران جرم نیست.
- در ایران کسی به خاطر عقیدهاش در زندان نیست.
- حاضر بودیم نازنین زاغری را با طلب ۴۰۰میلیون پوندی از بریتانیا مبادله کنیم.
- حقوق بشر برای ما اصالت ذاتی دارد و ابزار نیست. حق الناس بودن رای مردم و ولی نعمت بودن مردم اصالت دارد.
انتصاب نخستین سخنگوی زن در وزارت خارجه و انتخاب اولین سفیر زن در نظام جمهوری اسلامی از معدود فعالیت‌های مثبت حقوق بشری است که در دوران محمد جواد ظریف در وزارت امور خارجه اتفاق افتاد.
فعالیت‌های اقتصادی
محمد جواد ظریف در خانواده ای متولد شده و رشد یافته که مدعی است تمام دارایی‌اش ارثی است و از پدر و مادر به او رسیده است. او می‌گوید جز حقوق ماهیانه، هیچ دریافتی دیگری از وزارت امور خارجه نداشته است. او در بیشتر سالهای عمر خود (چیزی حدود ۱۴ سال از چهل سال بعد از انقلاب) خارج از ایران زندگی کرده و در بقیه سالهایی هم که در ایران زندگی کرده به دلیل شغل‌اش مدام در سفر بوده مثل ۶ سال اخیر که وزیر امور خارجه بوده) و احیانا فرصتی برای فعالیت اقتصادی نداشته است. پژوهش‌های عرصه سوم نیز نشان می‌دهد که شرکتی به نام او در داخل ایران به نام خودش ثبت نیست. تنها یک شرکت در روزنامه رسمی به مدیر عاملی پسرش ثبت است که در حوزه تجارت الکترونیک فعالیت دارد.
تنها نهاد غیردولتی که محمد جواد ظریف در تاسیس آن نقش داشته «انجمن ایرانی روابط بین الملل» است که در سال ۱۳۸۶ ثبت شده است.
۷ نکته از زندگی حرفه‌ای جواد ظریف
۱- جواد ظریف سالهای متمادی از عمر خود را در آمریکا و نیویورک زندگی کرده، و به رئیس باند نیویورکی‌های وزارت امور خارجه مشهور است.
۲- جواد ظریف برخلاف اکثر مدیران جمهوری اسلامی که روستا زاده و از خانواده ای فقیر بوده اند، خانواده ای متمول، بازاری و ساکن اصفهان و تهران داشته است.
۳- آمریکا به او لقب «ماله کش اعظم» داده چون ۴۰ سال است می‌کوشد از هر تریبونی برای دفاع از سیاست‌های جمهوری اسلامی استفاده کند. از یک دیپلمات هم شاید همین انتظار برود ولی گاهی جنایت‌ها در جمهوری اسلامی جایی برای دفاع نمی گذارد و باید حریم انسانیت را درنوردی تا بتوانی از آن دفاع کنی و ظریف اتفاقا همین کار را مداوم انجام می‌دهد. روشن نیست چه اتفاقی در جمهوری اسلامی باید رخ دهد که او حاضر به دفاع محض و چشم و گوش بسته نباشد.
۴- از معدود مدیران جمهوری اسلامی است که انگلیسی را روان صحبت می‌کند و از این مزیت خود به نحو احسن استفاده می‌کند. او پای ثابت رسانه‌های بین المللی است.
۵- صدا و سیمای جمهوری اسلامی، با ساخت سریالی به نام گاندو، در تخریب شخصیت او کم نگذاشت به طوری که او مجبور شد به رهبر ایران نامه گلایه آمیز بنویسد و برای خاموش کردن صدای مخالفان و منتقدان، تاییدیه رهبری را دریافت کند.
۶- عاملان تنها مجرمان نقض حقوق بشر نیستند بلکه حامیان و توجیه کنندگان نقض حقوق بشر نیز شریک جرم به شمار می‌آیند، ظریف مشهورترین توجیه کننده نقض حقوق بشر در ایران است.
۷- زنان در وزارت امور خارجه جواد ظریف، کرسی هایی را تجربه کردند که پیش از این در آرزویش بودند. انتخاب سخنگوی زن برای وزارت خارجه و سپردن کرسی سفارت به ۴ زن، تا پیش از ظریف در وزارت امور خارجه رخ نداده بود.
خانواده
پدر محمدجواد ظریف، عباسعلی ظریف از شعرای بنام شهرستان خوانسار اصفهان و از تجار سرشناس بازار اصفهان بود که بعد از ازدواج به تهران مهاجرت کرد. او در سال ۱۳۶۳ درگذشت.
مادر محمد جواد ظریف، عفت کاشانی، اهل کاشان بود. او دختر حاج‌میرزا علینقی کاشانی، از تجار بزرگ تهران بود و درحالی که از ازدواج اول خود یک دختر و پسر داشت، به عقد عباسعلی ظریف از تجار معروف اصفهان که او نیز یک دختر داشت، درآمد. او علاقه زیادی به حسینیه انگورستان ملک واقع در اصفهان داشت به همین خاطر مراسم ترحیم او در سال ۱۳۹۲ در این حسینیه برگزار شد. صادق خرازی که سال‌ها با محمد جواد ظریف در وزارت امور خارجه و دفتر ایران در نیویورک همکار بوده در وصف مادر و پدر بزرگ، محمد جواد ظریف می‌نویسد: «این بانوی محترمه از خاندانی شریف و نجیب و تحت اشراف پدری محترم تربیت و رشد یافت. قدماء نام حاجی علینقی کاشانی از تجار نامدار و موتمن ایران را بخوبی بیاد دارند مرحوم حاجی علینقی کاشانی از جمله تجار و بازرگانان محترمی بود که نقش برجسته‌ای در پشتیبانی از مرجعیت عامه مرحوم آیت الله العظمی بروجردی زعیم جهان تشیع داشت مرحوم حاجی علینقی کاشانی چون مرحوم ریسمانچی دستمالچی، حاج سید مهدی خرازی، مرحوم حاج صادق ناجی در قوام مرجعیت شیعه در ایران نقش با ارزشی داشتند».
محمد جواد ظریف یک برادر ناتنی از طرف مادر و دو خواهر ناتنی از طرف پدر و مادر دارد. او برادر و خواهر تنی ندارد.
همسرش مریم ایمانیه اهل اصفهان است. محمد جواد ظریف تابستان سال ۵۸ به مادر اطلاع داد که قصد ازدواج دارد، مادر نیز مریم ایمانیه را به او معرفی کرد. تا محمد جواد در سفری سه هفته ای به ایران، با همسرش آشنا شده و ازدواج کند. مریم ایمانیه که آن زمان ۱۷ سال داشت، مدتی بعد از ازدواج به همسرش در نیویورک پیوست. او تحصیلات‌اش را در رشته تغذیه شروع کرد ولی بعدها این رشته را رها کرد و به عرفان رو آورد. مریم ایمانیه در سفرهای خارجی ظریف را همراهی می‌کند و در جلسات همسران سفرا و مقام‌های خارجی شرکت می‌کند و در تهران کلاس‌هایی با عنوان «وجود از نظرگاه عرفان» برگزار می‌کند.
دخترش، مهسا در رشته طراحی داخلی تحصیل کرده و نوازنده پیانوست. او ازدواج کرده است. دامادش دانش آموخته مدیریت دولتی است که به گفته ظریف مدیر یک شرکت خصوصی است.
پسرش مهدی، نیز چون خواهر به موسیقی علاقمند است و سنتور می‌نوازد. او لیسانس مهندسی برق و فوق لیسانس مدیریت بازار دارد. مهدی نیز ازدواج کرده در تهران زندگی می‌کند و در بخش خصوصی، مشاور است. همسر او نیز دکترای نانوتکنولوژی دارد و مدرس دانشگاه است. بیزینس اینسایدر سپتامبر ۲۰۱۴ در گزارشی پیشتر نوشته بود که مهدی ظریف برای شرکت ورایزن آمریکا کار می‌کند. ظاهرا این شغل او در زمانی است که ساکن نیویورک بوده است.
نام پسرش مهدی ظریف خوانساری در روزنامه رسمی به عنوان مدیرعامل شرکت مبتکران سرمایه نگاره، ثبت شده است. این شرکتی است که در سال ۱۳۹۴ در زمان وزارت پدرش در وزارت امور خارجه در تهران به ثبت رسیده و در حوزه خدمات کامپیوتری و تجارت الکترونیک فعال است.
لینک منبع: https://www.arsehsevom.org/cabinet-profile-mohammad-javad-zarif
