در صحن: مبحث چهارم- استیضاح
اول – استیضاح وزیران
ماده ۲۲۲- نمایندگان مجلس مى توانند، با در نظر گرفتن اصل هشتاد و نهم (۸۹) قانون اساسى، وزیر یا هیأت وزیران را استیضاح کنند. استیضاح وقتى قابل طرح در مجلس است که به امضاى حداقل ده نفر از نمایندگان برسد.
ماده ۲۲۳- در استیضاح باید موضوع به صورت صریح و با ذکر مورد یا موارد، معین شود و به صورت کتبی تنظیم و به هیأت رئیسه تسلیم گردد.
هیأت رئیسه موظف است در اولین جلسه علنی استیضاح را اعلام وصول نماید و در همان روز متن استیضاح را برای وزیر یا وزیران مورد استیضاح ارسال و همزمان چاپ و بین نمایندگان توزیع کند.
تبصره ۱- علاوه بر امضاءکنندگان استیضاح، سایر نمایندگان می‌توانند تا قبل از طرح استیضاح در جلسه علنی استیضاح را امضاء نمایند.
تبصره ۲- هیأت رئیسه موظف است در روز برگزاری استیضاح، متن استیضاح و نام آخرین متقاضیان استیضاح را چاپ و توزیع نماید.
تبصره ۳- پس از طرح استیضاح در جلسه علنی، فقط در صورتی استیضاح از دستور کار مجلس خارج می‌شود که تعداد متقاضیان استیضاح به کمتر از ده نفر کاهش یابد در
این صورت می‌توانند دلایل خود را توسط نماینده منتخب خود ظرف پنج دقیقه در جلسه علنی مطرح نمایند. پس از این مرحله چنانچه وزیر درباره استیضاح درخواست صحبت بنماید، با تقاضای کتبی و موافقت رئیس مجلس می‌تواند حداکثر ده دقیقه در جلسه علنی صحبت کند.
ماده ۲۲۴- چنانچه استیضاح نمایندگان مرتبط به حوزه فعالیت نهادهاى انقلابى باشد که از بودجه دولت استفاده مى نمایند و قانوناً وابسته به قوه مجریه مى باشند، آن استیضاح خطاب به رئیس جمهور یا وزیرى که نهاد مورد بحث در حوزه مسؤولیت او قرار گرفته است، خواهد بود.
ماده ۲۲۵- وزیر یا هیأت وزیران موظفند ظرف ده روز پس از طرح استیضاح در مجلس حاضر شوند و توضیحات لازم را بدهند، تعیین وقت استیضاح در مهلت مقرر با پیشنهاد وزیر یا هیأت وزیران و تصویب هیأت رئیسه مجلس در دستور هفتگى قرار مى گیرد. حضور وزیر یا هیأت وزیران در این وقت مقرر الزامى است.
ماده ۲۲۶- در جلسه استیضاح، پس از بیانات استیضاح کنندگان، رئیس جمهور مى تواند به دفاع از وزیر یا وزیران مورد استیضاح بپردازد، همچنین وزیر یا وزیران مورد استیضاح نیز مى توانند به دفاع از خود بپردازند. حداکثر وقت دفاع از استیضاح براى رئیس جمهور یا چند وزیر پنج ساعت و براى یک وزیر سه ساعت خواهد بود.
تبصره ۱- وزیر یا وزیران مورد استیضاح مى توانند حداکثر یک ساعت ازوقت دفاع خود را در اختیار یک یا دو نفر از نمایندگان موافق قرار دهند.
تبصره ۲- بیانات استیضاح کنندگان و پاسخ آن‌ها در یک یا چند جلسه باید به طور متوالى صورت گیرد.
تبصره ۳- استیضاح کنندگان مجاز نخواهند بود در ضمن ارائه دلایل و توضیحات خود، موضوعات دیگرى را که به مورد استیضاح مربوط نیست مورد بحث قرار دهند.
ماده ۲۲۷- پس از پاسخ وزیر یا وزیران مورد استیضاح و یا پاسخ رئیس جمهور از طرف هیأت وزیران مورد استیضاح، حداکثر دو نفر از نمایندگان استیضاح کننده حق دارند توضیحات تکمیلى بدهند، به شرطى که صحبت هر کدام از ربع ساعت تجاوز ننماید. رئیس جمهور مى تواند حداکثر یک ساعت به دفاع از هیأت وزیران بپردازد و وزیر مورد استیضاح هم مى تواند حداکثر نیم ساعت مجدداً از خود دفاع کند.
ماده ۲۲۸- پس از انجام استیضاح، رئیس جلسه عدم اعتماد وزیر یا وزیران را به رأى مى گذارد.
ماده ۲۲۹- در صورتى که وزیر یا هیأت وزیران مورد استیضاح در مجلس حاضر نشوند، استیضاح کنندگان مطالب خود را بیان مى کنند و رئیس جلسه اعلام أخذ رأى عدم اعتماد مى کند.
ماده ۲۳۰- هنگامى که استیضاح در دستور مجلس است به هیچ وجه نمى توان دستور را تغییر داد مگر در موارد طرح‌ها و لوایح سه فوریتى
دوم – استیضاح و عدم کفایت رئیس جمهور
ماده ۲۳۱- براساس اصل هشتاد و نهم (۸۹) قانون اساسى نمایندگان مجلس مى توانند رئیس جمهور را در مقام اجراى وظایف مدیریت قوه مجریه و اداره امور اجرایى کشور مورد استیضاح قرار دهند. این استیضاح وقتى قابل طرح است که حداقل به امضاى یک سوم نمایندگان برسد.
ماده ۲۳۲- تقاضاى استیضاح رئیس جمهور که باید با ذکر موارد صریح و روشن و مستدل باشد، به رئیس مجلس داده مى شود. این تقاضا باید در اولین جلسه قرائت شود و ضمن چاپ و توزیع بین نمایندگان براى رئیس جمهور ارسال گردد. در این صورت، رئیس جمهور باید ظرف یک ماه در مجلس حاضر شود و در خصوص مسائل مطرح شده توضیحات کافى بدهد.
ماده ۲۳۳- حداکثر وقت براى مذاکره موافقان و مخالفان استیضاح پنج ساعت است که به تساوى و متناوباً انجام مى شود. مدت صحبت براى هر یک از موافقان و مخالفان استیضاح حداکثر نیم ساعت خواهد بود که با رأى مجلس تا یک ساعت قابل تمدید مى باشد.
ماده ۲۳۴- وقت براى توضیحات و پاسخ‌هاى رئیس جمهور جمعاً پنج ساعت مى باشد. رئیس جمهور مى تواند قسمتى از وقت خود را به نمایندگان موافق واگذار کند. این وقت اضافه بر فرصتى است که به موجب ماده قبل به آنان تعلق مى گیرد.
ماده ۲۳۵- در صورتى که پس از بیانات نمایندگان موافق و مخالف و پاسخ رئیس جمهورى اکثریت دوسوم کل نمایندگان، به عدم کفایت رئیس جمهور رأى دادند، مراتب جهت اجراى بند (۱۰) اصل یکصد و دهم (۱۱۰) قانون اساسى به اطلاع مقام رهبرى مى رسد. این رأى گیرى مخفى و با ورقه خواهد بود.
ماده ۲۳۶- هر‌گاه حداقل ده نفر از نمایندگان و یا هر کدام از کمیسیون‌ها، عدم رعایت شؤونات و نقض یا استنکاف از اجرای قانون یا اجرای ناقص قانون توسط رئیس جمهور و یا وزیر و یا مسؤولان دستگاه‌های زیرمجموعه آنان را اعلام نمایند، موضوع بلافاصله از طریق هیأت رئیسه جهت رسیدگی به کمیسیون ذی‌ربط ارجاع می‌گردد.
کمیسیون حداکثر ظرف ده روز موضوع را رسیدگی و در صورت وارد بودن با اظهارنظر صریح، گزارش خود را از طریق هیأت رئیسه به مجلس ارائه می‌دهد.
تبصره ۱- چنانچه نظر مجلس بر تأیید گزارش باشد موضوع جهت رسیدگی به قوه قضاییه و سایر مراجع ذی‌صلاح ارسال می‌شود تا خارج از نوبت و بدون تشریفات دادرسی رسیدگی نمایند.
تبصره ۲- در صورتی که مجلس در مورد رئیس جمهور یا هر یک از وزیران سه نوبت رأی به وارد بودن گزارش بدهد طرح استیضاح درصورت رعایت مفاد اصل هشتاد و نهم (۸۹) قانون اساسی در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت.
