در صحن ـ شوراها ـ لقمان خضری: شوراهای شهر و نهاد شهرداری در کشورهای دموکراتیک و پیشرفته، از مهم ترین و پر قدرت ترین نهادها هستند. شوراها در حکم پارلمان شهری و نهادی نزدیک به مردم، مسئول تصمیم گیری درباره مهم ترین مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی شهر می باشند.
در ایران اما شوراها بیشتر به شکل نهادهای مشورتی تعریف شده اند و مسئولیت ها و قدرت شهرداری هم بسیار محدود تر از هم تای آن در کشورهای غربی است. به نحوی که اغلب مردم با شنیدن اسم شهرداری به یاد جمع کردن زباله ها می افتند.
در واقع جمع آوری و دفع زباله ها بدیهی ترین و مهم ترین وظیفه خدماتی شهرداری تلقی می شود اما این درست وظیفه ای است که شهرداری مریوان از انجام آن بازمانده است.
زباله های مریوان روی دست شهرداری و شورا بادکرده اند. شهرداری جایی برای دفع زباله ها ندارند و از سر ناچاری شروع به دپوی آنها در پارکینگ های عمومی شهرداری کرد.
مشکل از کجا آغاز شد؟
در روزهای پایانی تعطیلات سال نو، چهره شهر توریستی مریوان به یک باره با تپه های زباله، در سر چهار راهها و کنار سطل های زباله عوض شد. مشکل زباله ها در مریوان که از شهریور سال قبل آغاز شده بود در روزهای 13 تا 15 فروردین امسال و زمانی که شهرداری جمع آوری زباله ها را متوقف کرد به اوج خود رسید.
داستان از آنجایی شروع شد که در واپسین روزهای سال گذشته بسیاری از اهالی روستاهای مجاور محل تلنبار زباله های مریوان در منطقه عصرآباد، به دلیل مشکلات زیست محیطی ایجاد شده دست به اعتراض زدند. این اعتراضات موجب شد تا شهرداری بعد از گذشت 20 سال از تخلیه مدیریت نشده زباله در منطقه عصرآباد، که فاقد هر گونه برنامه مدیریت محیط زیستی بود، به انتخاب محل جدیدی برای تخلیه زباله ها دست بزند.
مکان جدید جایی نبود جز دره سماقان، دره ای زیبا و گردشگر پذیر که علاوه بر جاذبه های طبیعی، یکی از مقاصد عمده گردشگران در 8 کیلومتری شهر مریوان است. اما انتخاب محل جدید نیز موج جدیدی از اعتراضات مردم محلی را موجب شد تا جایی که یک هفته پیش از تعطیلات نوروزی بسیاری از فعالان محیط زیست و اهالی روستاهای مجاور منطقه دست به تجمع و اعتراضات چند روزه زدند. اعتراضاتی که به بازداشت 7 نفر از فعالین محیط زیست و مردم محلی انجامید.
با ممانعت اهالی روستاهای محل، از دفن زباله در مکان جدید، مسئولین شهرداری دست به دامان شهرهای مجاور از جمله سروآباد شده و برای چند روز به انتقال زباله ها به این شهر در 40 کیلومتری مریوان پرداختند، اما این چیزی نبود که مردم محلی سروآباد به آن رضایت دهند و به این ترتیب بحران زباله ها، شهرداری را مجبور به کشیدن کیسه های بزرگ بر سر سطل ها و تپه های زباله و دپوی آن ها در حیاط اماکن متعلق به شهرداری کرد.
چهار سال پیش باید فکر امروز را می کردند
اسدی، یکی از مسئولان شهری مریوان در توضیح علت بحران زباله ها می گوید: « در بحث جمع آوری زباله ها بحث بر سر این نیست که شهرداری مریوان بخواهد از وظایفش تمرد کند، بلکه بحث بر سر این است که مردم اجازه ندادند در محل تعیین شده که کارگروه پسماند آن را تایید کرده، تخلیه زباله صورت گیرد.»
او در ادامه اشاره می کند که انتخاب دره سماقان به عنوان محل جدید دفن زباله حاصل مطالعات گروه پسماند استان بوده که پس از بررسی نقاط مناسب برای جمع آوری زباله ها انجام شد.
اما فعالین محیط زیست مریوان این استدلال ها را قانع کننده نمی دانند. بختیار در این باره می گوید: «در شهر مریوان به خاطر وجود جنگلهای فراوان و آبراه ها و چشمه های متعدد، تراکم بالای روستاها و دریاچه زریوار، پیدا کردن مکان مناسب برای تخلیه زباله ها کار دشواری است. شهرداری باید می دانست که دفن زباله ها در هر مکان جدیدی هم مشکلات دیگری را ایجاد می کند، بنابراین باید با مدیریت درست محل قبلی دفن زباله ها، مانع از ایجاد بحران می شد.» به گفته او اگر شهرداری از قبل مدیریت خوبی داشت احتیاجی به مکان یابی جدید نبود.
نسرین هم معتقد است که شرایط زیست محیطی مریوان به گونه ای است که دفن زباله ها در هر مکانی باعث ایجاد مشکل می شود به همین دلیل شورا و شهرداری باید به فکر ایجاد کارخانه بازیافت زباله در شهر می بودند.
البته فواد کریمی شهردار مریوان از نهایی شدن مناقصه کارخانه بازیافت زباله مریوان با یک شرکت مالزیایی خبر می دهد. اما نسرین معتقد است که این کار بسیار دیرهنگام بوده است: «چرا درست در ماه های آخر فعالیت شورا و شهرداری و در وسط بحران، به فکر تاسیس کارخانه بازیافت افتاده اند؟ آیا شورا و شهرداری نباید آینده نگری داشته باشد؟»
شورا باید اعتماد مردم را جلب کند
در بحران اخیر زباله ها، نکته ای که به چشم می آید عدم همکاری مردم محلی با شورا و شهرداری برای حل این بحران بود، به گونه ای که مردم ساکن در روستاهای اطراف دره سماقان حتی به شکل موقت هم اجازه انتقال و تخلیه زباله ها را ندادند. این نکته از جنبه های متفاوتی قابل بررسی است.
افراسیابی یکی از روزنامه نگاران استان کردستان با اشاره به این که مطابق استانداردهای زیست محیطی فاصله مکان های دفع زباله از مناطق مسکونی باید حداقل یک کیلومتر باشد می گوید، روستاهای «گماره لنگ» و «کانی کوزله» هر کدام 2500 تا 3500 متر با محل جدید دفع زباله فاصله داشتند و مخالفت مردم با دفع زباله در این مکان توجیه زیادی نداشت.
اما نسرین معتقد است که به دلیل غیر اصولی بودن دفن زباله در مریوان نمی توان به این استانداردها خیلی اعتماد کرد. او ادامه می دهد: «البته مشکل دیگر این است که کارگروه تعیین مکان جدید دفن زباله ها هیچ کدام از حساسیت های محلی و اجتماعی را در نظر نگرفته و بدون مشورت با اهالی محلی اقدام به انتخاب این محل کرده است.»
توافق یک ساله با اهالی روستای عصرآباد
با بالا گرفتن بحران زباله ها، در آخرین تحولی که چند روز پیش اتفاق افتاد، مسئولان شورای شهر و شهرداری مریوان به توافقی کوتاه مدت با اهالی روستای عصرآباد دست یافتند. سامان که یکی از ساکنان عصرآباد است در باره این توافق می گوید: «ما برغم همه مشکلاتی که برای مان پیش آمده، قبول کردیم که یک سال دیگر زباله ها در اطراف روستای مان دفن شود. در این مدت شهرداری یا باید کارخانه بازیافت را افتتاح کند و یا مکان جدیدی را برای انباشت زباله ها پیدا کند.»
مشکل زباله ها و تعامل با شهروندان، اولویت شورای پنجم
هدیه شورای چهارم در آخرین ماه های فعالیت اش و در تعطیلات سال نو به شهروندان مریوانی و توریست هایی که به امید بهره مندی از زیبایی هایی مثل دریاچه زریوار به این شهر آمده بودند، شهری پر از زباله با بوی تعفن بود. بحرانی که با گرم شدن هوا می توانست ابعاد خطرناکی از جمله شیوع بیماری های واگیر دار به خود بگیرد.
بحران زباله های مریوان که با دپوی آنها در پارکینگ های شهرداری، شکلی رقت انگیز به خود گرفت، تنها به طور موقت و به مدت یک سال حل شده و به نظر نمی رسد که اهالی روستای عصرآباد یا مناطق دیگر اجازه دفن زباله ها به شکل غیر اصولی را بعد از این به مسئولین شهر بدهند.
بنابراین، احداث کارخانه بازیافت زباله ها مهم ترین و ضروری ترین نیاز شهروندان مریوانی و تنها راه حل این مشکل است. نیازی که شورای چهارم نتوانست آن را برآورده کند. این وظیفه شورای پنجم این شهر است که با ارائه یک زمان بندی دقیق برای پایان احداث این کارخانه، مشکل زیست محیطی بزرگ مریوان را یک بار برای همیشه حل کند، و البته تعامل شورا به شهروندان بعنوان حلقه مفقوده اگر در دستور کار شورای پنجم قرار نگیرد، باید منتظر بحران های دیگر باشد.
