در صحن- شوراها- سودابه محمدی: در چرایی مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به مراکز استان ها، کلان شهرها و به ویژه پایتخت به کمبود امکانات و فرصت های شغلی اشاره می شود. دلایلی که توجیه مناسبی برای مهاجرت می تواند باشد. اما پرسش این است که نقش شوراها در اینگونه مهاجرت ها چیست و مهاجران چه تاثیراتی بر شورا دارند؟
رحیم مقصودلو، کارشناس علوم اجتماعی در اردبیل معتقد است: تاثیر متقابل شورای شهر و پدیده مهاجرت از دو جهت قابل بررسی است. نخست این که برخی از کارشناسانی که از شهرهای کوچک به تهران و دیگر کلان شهرها کوچ کرده اند، برای خدمت رسانی به شهرشان باز می گردند و در مواردی دیده شده که کاندیدای شوراها شده اند. اما نکته قابل تامل و در حقیقت عیب ماجرا این جاست که به دلیل این که این اشخاص برای مدتی مشکلات مردم منطقه را از نزدیک لمس نکرده اند، عمدتا نمی توانند راه حل های مناسبی برای رفع این مشکلات ارائه دهند.
او می گوید: از سوی دیگر اگر این افراد در حوزه های مرتبط، در شهرهای بزرگ مشغول به کار باشند، می توانند از تجاربی که در کلانشهرها بدست آورده اند استفاده کنند، به اصطلاح چرخ را از اول اختراع نمی کنند و با الگوبرداری از تجربه های آزموده، طرح های نوینی به شهر و دیار خود بیاورند. اما در هر صورت باید توجه داشت که همین تجربه ها نیز به بومی سازی شدن نیاز دارند تا مردم از آنها استقبال کنند.
آقای مقصودلو با طرح مثالی توضیح می دهد: مثلا اجراهای خیابانی که مدتی است در شهرهای بزرگ به عنوان راهی برای نشان دادن معضلات اجتماعی مثل ترافیک یا زباله های شهری و آگاهی رسانی درباره آنها انجام می شود، اگر با همان شکل و همان موضوع ها در شهرهای استان اردبیل مثل نیر یا نمین پیاده شود، برای مردم بی معنی یا بی مناسبت جلوه می کند. اما اگر از این ظرفیت برای پرداختن به مشکلات همین منطقه، مثل بهداشت عمومی یا ازدواج کودکان استفاده شود، کاربردی و موثر خواهد بود.
موضوع تاثیر متقابل مهاجرت و شورای شهر وقتی مهم تر می شود که به افزایش چشمگیر مهاجرت از روستاها به شهرها نگاهی بیاندازیم.
علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی مرداد ماه سال گذشته در اجلاس شورای عالی استان ها گفت: نسبت «مهاجرت از روستاها به شهرها از ۳۰ به ۷۰ درصد رسیده است. این در حالی است که پیش بینی دنیا در آینده جمعیت ۳۰ درصدی در روستا و ۷۰ درصدی در شهرهاست. اما متاسفانه ما هم اکنون در این وضعیت هستیم.»
آقای مقصودلو با اشاره به این که شوراها نیز می توانند بر روند مهاجرت تاثیرگذار باشند، توضیح می دهد: شوراهای شهر و روستا محلی است برای ارائه برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت جهت ایجاد انگیزه در میان جوانان و متخصصان تا به جای کوچ کردن به شهرهای بزرگتر در منطقه خود بمانند و به زادگاه و مردم خود خدمت کنند.
رابطه کارآمدی شورای شهر و مهاجرت
حمید دانشجوی سال آخر کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی در تهران است. او که اهل شهر نیر است، می گوید: من به زادگاهم بسیار علاقه مندم و دلم می خواهد در همین جا در کنار خانواده و دوستانم زندگی کنم، اما مشکل این جاست که شانس پیدا کردن کار حتی در زمینه های غیر تخصصی برایم نزدیک به صفر است.
او ادامه می دهد: به احتمال زیاد این تابستان در تهران خواهم ماند و با ماشین یکی از دوستانم مسافرکشی خواهم کرد. با این کار حداقل خانواده ام، فشار کمتری برای پرداخت هزینه های زندگی و تحصیل من متحمل می شود.
حمید درباره انتظارش از شورای شهر برای حل این مشکل می گوید: راستش را بخواهید من چشمم آب نمی خورد. هر چهار سال یک عده می آیند وعده هایی می دهند و رای جمع می کنند؛ و بعد از پایان انتخابات، همه چیز می رود تا انتخابات بعدی.
خدیجه الف. کارشناس امور شهری می گوید: تاثیر مسئله مهاجرت از روستا و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ به حدی است که مثلا یکی از کاندیداهای شورا در یکی از شهرهای استان اردبیل با این مشکل مواجه است که مردم از او می پرسند چرا اقوام و نزدیکان ات حضور کمرنگی در جلسات تبلیغاتی تو دارند. نکته جالب این جاست که بسیاری از خویشاوندان این کاندیدا که اتفاقا دارای تحصیلات دانشگاهی هم هستند از آن منطقه کوچ کرده اند. اما این دلیل برای مردم قانع کننده نیست و این کاندیدا که اتفاقا فرد لایق و باانگیزه ای است، امکانات و توان محلی کمتری برای تبلیغات و معرفی خود دارد و از حمایت اقوام که در شهرهای کوچک امتیاز مهمی برای کاندیداها شمرده می شود، بهره مند نیست.
سمیرا، فارغ التحصیل رشته روانشناسی است و دو سال است در پی اتمام درس اش از محل تحصیل خود در تبریز به نیر برگشته، هنوز بیکار است و نتوانسته شغل مناسبی برای خود پیدا کند. او که در این مدت سعی کرده، در مدارس دولتی و غیرانتفاعی به عنوان حتی معلم پاره وقت کار پیدا کند، می گوید: با وجود این که با عشق و علاقه درس خوانده ام، احساس می کنم چهار سال از عمرم را بیهوده گذرانده ام.
او درباره نقش شورای شهرش در بهبود وضع کار و کاهش مهاجرت می گوید: حضور شورای شهر جز در مراسم و مناسبت ها چندان چشمگیر نیست و به همین دلیل من آشنایی چندانی با فعالیت های آن ندارم. واقعا نمی دانم آیا اعضای شورا برنامه ای برای بهتر کردن وضع اشتغال در منطقه دارند یا خیر.
سمیرا معتقد است که اگر شورای شهر به وظیفه اش در خصوص ایجاد فضای مناسب شهری و اشتغال جوانان عمل کند، قدم مهمی در راستای کنترل مهاجرت بی رویه از این شهر برداشته است.
وضعیت نابسامان مهاجرت از نیر به حدی است که به گفته مهدی احمدی، فرماندار این شهرستان، نیر در گذشته دارای یک نماینده مستقل در مجلس شورای اسلامی بود، اما اکنون به دلیل مهاجرت بی رویه در پی ناکام ماندن طرح های اشتغال زایی، اردبیل، نیر، نمین و سرعین در کل یک حوزه انتخابیه محسوب می شود.
خدیجه الف. با اظهار تاسف از مهاجرت بی رویه از نیر، می گوید: نبود امکانات و بازار کار مناسب عمده ترین دلایل مهاجرت جوانان تحصیل کرده و متخصص از شهر ما به شهرهای بزرگتر است. اتفاقی که در این جا می افتد، کاملا مشابه پدیده فرار مغزها از کشور است. اما انگار هیچ عزم جدی ای برای مهار آن وجود ندارد. چرا که به ویژه در سال های اخیر این روند نه تنها کاهش نیافته بلکه سرعت بیشتری به خود گرفته است.
آنچه مسلم است موج مهاجرت دانش آموختگان و صاحبان فکر و سرمایه از مناطق کوچک به کلان شهرها در عین حال که معلول نبود امکانات و فرصت های شغلی است، از طرفی بر کمتر شدن این امکانات تاثیر می گذارد. بر همین اساس نمی توان این نکته مهم را انکار کرد که مهاجرت نخبگان و تحصیلکردگان، بر کیفیت شوراهای شهر و روستا در این مناطق نیز تاثیر منفی می گذارد.
