درصحن-شوراها- رژان حشمتی: انتخابات شورای پنجم در سقز با کاندیداتوری 118 نفر عملا کلید خورده و حال و هوای شهر کم کم انتخاباتی می شود. یکی از ویژگی های جالب و تامل برانگیز رفتار انتخاباتی مردم شهرستان سقز در سال های اخیر، افزایش مشارکت آنها در انتخابات و افزایش علاقه آنها به سازوکار انتخابات است. در آخرین انتخابات مجلس حدود هفتاد درصد مردم این شهرستان در انتخابات شرکت کرده و نامزد پیروز را با بیش از 58 هزار رای روانه مجلس کردند. به نظر می رسد مردم این شهرستان با وجود آگاهی از محدودیت ها و مشکلات ساختاری نهاد انتخابات در ایران، به این نتیجه رسیده اند که می توان از این سازوکار برای ایجاد تغییرات مثبت استفاده کرد. این بلوغ سیاسی، وظیفه منتخبان آینده شورای شهر را در ارائه خدمات به مردم این شهر دو چندان می کند. در این شرایط بررسی مشکلات و مطالبات مردم سقز، می تواند اولویت های این شهر، را نمایان سازد.
حاشیه نشینی و چرخه فقر و محرومیت
شهرستان سقز یکی از قدیمی ترین سکونت گاه های استان کردستان و حتی غرب ایران است. سابقه طولانی سکونت و کسب و کار در مرکز شهر از یک سو و عدم نوسازی بافت های این قسمت در سالیان متمادی از سوی دیگر، سبب شده است که سقز یکی از بیشترین بافت های فرسوده را در استان دارا باشد. از مجموع 30 هکتار مساحت کل شهرستان سقز 10 درصد آن بافت فرسوده محسوب می شود. این درصد شاید زیاد به نظر نرسد اما تمرکز بافت های فرسوده در مرکز شهر آن را به مشکلی مهم تبدیل کرده است. به طور طبیعی با فرسوده شدن مراکز شهرها و بالا بودن هزینه نوسازی مردم به حومه نشینی روی می آورند. حومه شهرها اغلب مکان هایی دلپذیر برای زندگی هستند اما این مساله، در مورد سقز صادق نیست. در حقیقت، به جای حومه نشینی در سقز، ما با حاشیه نشینی روبرو هستیم. بنا به گفته معاون فنی و عمرانی فرمانداری سقز هم اکنون هشت محله حاشیه نشین در سقز وجود دارد که 21 درصد جمعیت این شهر را در خود جای داده است. هر چند مسئولان شهری از بهبود مداوم وضعیت مردم در این محلات می گویند، اما گفته های مردم واقعیات دیگری را نشان می دهد. فرهاد، معلم جوانی که ساکن محله قوخ است می گوید: «محله قوخ از سال 1387 به محدوده شهری سقز اضافه شد اما هنوز با آن مثل یک روستا برخورد می شود. این محله از مشکلات عدیده ای از جمله کمبود آب آشامیدنی رنج می برد.» فرهاد در این باره می گوید: « لوله آب رسانی قوخ در ابتدا روستایی و کم اینچ بوده، در حالی که در ۱۵سال اخیر جمعیت آن چندین برابر شده، ولی همان لوله کشی روستایی باقی مانده است. لذا در تابستان ها، سرجمع در شبانه روز ۲ساعت بیشتر آب نداریم.» او همچنین از آسفالت نبودن کوچه ها و معابر گله دارد و می گوید: «مسئولین حتی در دوران انتخابات برای نمایش هم که شده تلاشی برای حل مشکلات ما نمی کنند.»
وضعیت در محله تازه آباد به مراتب بدتر است
محله تازه آباد که تنها سکونت گاه شهری سقز است که از مادرشهر جدا افتاده، از نبود حداقل امکانات زندگی شهری رنج می برد. با وجود سکونت 1300 خانوار در این محله هیچ خانه بهداشت یا مرکز درمانی وجود ندارد، این در حالی است که نبود آب آشامیدنی سالم و سیستم فاضلاب، نیاز به خدمات درمانی را برای مردم بیشتر کرده است. نسرین از اهالی تازه آباد با اشاره به نبود سامانه لوله‌کشی و آب بهداشتی شهری می‌گوید: «به دلیل استفاده خانواده‌ها از آب‌های غیربهداشتی، گاه شاهد شیوع بیماری‌های عفونی و واگیر در این محله هستیم.» او با اشاره به این که به دلیل آلودگی به بچه هایش اجازه بازی در کوچه را نمی دهد و آنها تمام وقت در خانه می مانند، می گوید: «پرشدن چاه‌های فاضلاب سبب ایجاد باتلاق‌های بدبو و آلوده به انواع جانور و حشرات در این محله شده، که سلامت مردم را به خطر می‌اندازد.» یک دیگری از اهالی تازه آباد نیز با بیان اینکه قبلا ازسوی اداره برق به حدود هزار خانواده در تازه‌آباد انشعاب برق واگذار شده، می‌گوید: «هنوز حدود ۳۰۰ خانوار دیگر از برق بیبهرهاند و در این زمینه مشکلاتی وجود دارد.» محمد با اشاره به انشعاب‌های غیرمجاز موجود برق در این محله ادامه می‌دهد: «این تعداد خانواده که از برق بیبهرهاند، برای تأمین انرژی مورد نیاز خود، از طریق کابل‌هایی از خانه‌های مجاور، برق‌رسانی کرده‌اند که این موضوع، مشکلات فراوانی مانند تحمیل هزینه بیشتر، غیراستاندارد بودن و خطر آتش سوزی را برای اهالی و ساکنان محله محروم تازه‌آباد ایجاد کرده است.»
فعالین اجتماعی چه می گویند؟
نادر که یک فعال اجتماعی ساکن سقز است درباره مشکلات حاشیه نشینان به نکات جالبی اشاره می کند. او می گوید: «ساکنان این مناطق به لحاظ اقتصادی فقیر و بی بضاعت بوده و نبود امکانات بهداشتی و آموزشی هزینه مضاعفی را به آنها تحمیل می کند. بیماری مداوم اعضای خانواده، علاوه بر تحمیل هزینه های گزاف عملا اعضای فعال خانواده را برای مدتی از چرخه کار و کسب درآمد خارج کرده و بر فقر آنها می افزاید. در دسترس نبودن امکانات آموزشی نیز امکان ادامه تحصیل کودکان را محدود کرده و فرصت ترقی اجتماعی را از آنها می گیرد. به این ترتیب عدم رسیدگی به مشکلات مناطق حاشیه نشین به وسیله شورا و شهرداری در حقیقت به مشارکت در تولید و بازتولید فقر در میان ساکنان این مناطق منجر شده است.»
ارزیابی مردم از شورا و شهرداری سقز
در ارزیابی عملکرد شورا و شهرداری، عبدالله شهروندی که ساکن محله گولان است می گوید: « والله سقز تو استان معروف شده به داشتن مجموعه پارک های توریستی (البته بیشتر توریست ها از دیواندره و تکاب و بانه هستند)، هر دوره شورا و شهرداری عوض می شه یک پارک جدید می سازند و فکر کنم از نظر سرانه فضای سبز در استان وضعیت مناسبی داشته باشه.» رسول هم که دانشجوی دانشگاه پیام نور است می گوید: «در این دوره مهم ترین کار شورا و شهرداری ساختن زیرگذر میدان آزادی و تبدیل آن به یکی از بزرگترین مجتمع های تجاری شهر بود.» او ادامه می دهد: «فکر می کنم در این کار بیشتر منافع شرکای تجاری مهم بود تا رفاه مردم.» رسول همچنین به تمرکز پست های مدیریتی در دست اعضای یک خانواده انتقاد دارد. او می گوید: «برادران نعمانی مقام های شهردار و رئیس نظام مهندسی شهر سقز را بر عهده دارند و رئیس نظام مهندسی عضو شورای شهر هم هست. او با لحنی شوخی برادران نعمانی را با برادران لاریجانی مقایسه کرده و ادامه می دهد: «البته من چیزی درباره فساد اقتصادی آنها نشنیده ام اما آیا غیر از خانواده نعمانی، فرد شایسته دیگری در شهر وجود ندارد؟»
در مجموع، از گفته های شهروندان و فعالین اجتماعی چنین برمی آید که مشکلات حاشیه نشینان سقزی چندان در دستور کار شورا و شهرداری موجود قرار نداشته و تلاش ها و موفقیت های آنان بیشتر معطوف به گسترش فضای های تجاری و تفریحی در مناطق به نسبت برخوردار شهر بوده است. این رویکرد نه تنها در تضاد با عدالت و حق همگانی بر شهر قرار دارد بلکه با توسعه پایدار هم، همخوان نیست. بنابراین به نظر می رسد در این دوره سقز به شورای شهر و شهرداری نیاز دارد که با تغییر اولویت های خود، مسائل و مشکلات حاشیه نشینان این شهر را در مرکز توجه قرار دهد.
