درصحن- شوراها- آزمون محبی: روز یکشنبه هفته جاری در حالی شهردار رشت از «تیر» استیضاح جان سالم به در برد که پیش از این و در نشست مرداد ماه امسال که اولین جلسه استیضاح‌اش بود، در آستانه برکناری قرار گرفته بود، اما در آن جلسه کار به رای‌گیری نرسید. محمدعلی ثابت‌قدم، که متولد سال ۱۳۵۳ و یکی از جوان‌ترین شهرداران کلان‌شهرهای ایران است، در جلسه یکشنبه با فاصله بسیار اندکی در مقام خود ابقا شد. طبق گزارش‌ها، از مجموع ۱۵ رای اعضای شورا، موافقان استیضاح ۶ نفر، مخالفان استیضاح ۷ نفر و آرای ممتنع ۲ نفر بود. برای برکناری شهردار رشت ۸ رای موافق استیضاح لازم بود و ترکیب آرا به خوبی نشان می‌دهد که آرای ممتنع در این رای‌گیری، سرنوشت شهردار را مشخص کردند. ثابت‌قدم در بهمن ۱۳۹۳ و پس از اخذ ۹ رای از ۱۵ رای این شورا به عنوان شهردار رشت انتخاب شده بود.
با اینکه نتیجه استیضاح به سود شهردار بود، اما طرح موضوع استیضاح در هفته‌های اخیر و بخصوص در ماه‌های انتهایی این دوره شورای شهر، حواشی زیادی را در سطح شهر و در میان شهروندان به وجود آورد. در این بین حتی گروهی از روزنامه‌نگاران محلی نیز دست به کار شدند و با انتشار نامه‌ای جمعی نسبت به تبعات «استیضاح‌های تکراری» و برکناری شهردار شهر هشدار دادند.
راضیان و ناراضیان!
شهروندان شهر رشت در سال‌های اخیر تجربه خوشآیندی از کارکرد شوراها در این شهر و مدیریت شهری آن در خاطر خود ثبت نکرده‌اند. چالش همیشگی شورا با شهرداران، و اختلاف‌نظرهای پایان ناپذیر در کنار بحران‌هایی که حاصل فساد مالی و سوء استفاده‌های مدیریتی بود، نام این شهر و تجربه شوراهایش را در فهرست سیاه قرار داده است. کافی است به سرنوشت دوره قبلی شورا و بازداشت‌های گسترده اعضا به اتهام فساد مالی و در نهایت انحلال آن شورا بازگردیم. تجربه‌ای که در عمل قضاوت منفی برخی از شهروندان را در مورد کلیت کارکرد شوراها در پی داشت.
سعید یکی از ساکنان رشت است که به اعضای شورای بدگمان است و می‌گوید: «چون شهردار دارد کار می‌کند می‌خواهند بزنندش! تو سال‌های اخیر این آقا از خیلی از شهردارهای قبلی بهتر عمل کرده است.» به نظر فرید که اصولا «شورای شهر بی‌فایده است» و باور دارد که «یک عده دور هم جمع شده‌اند و شده‌اند شورای شهر! مگر شهر شهردار ندارد؟! شورای شهر یعنی چی؟»
سهیل هم ناامید است و می‌گوید: «هرکسی بیاد فرقی به حال این شهر ندارد.» دیگری که نامش را نمی‌خواهد بگوید، نگرانی‌اش این است که «از کجا معلوم آن یکی را که می‌خواهند بیاورند، بدتر از این یکی نباشد؟!» ناصر اما موافق برکناری شهردار است و می‌گوید: «زودتر از این‌ها باید می‌رفت.» پرویز نظر دیگری دارد و می‌گوید: «چرا باید کسی را که برای رشت کار عالی انجام داده را از دست بدهیم؟ بعد از قرن‌ها کسی دارد به این شهر فراموش شده رسیدگی می‌کند، قدرش را بدانیم…»
افسانه از عملکرد شهردار راضی است و می‌گوید: «آقای شهردار چهره شهر رشت را به خوبی و با آگاهی تمام تغییر داده و مشکلاتی که در سطح شهر دیده می‌شود مربوط به قبل از روی کار آمدن او است. ما باید فرصت سازندگی را به این شهردار بدهیم. ما نمی‌توانیم چشم‌مان را روی متفاوت بودن این شهردار با شهرداران قبلی ببندیم.» کیکاووس هم مخالف استیضاح است و تاکید می‌کند که باید «اجازه بدهید کارش را انجام بدهد. تازه رشت دارد سر و سامان می‌گیرد. به نظر من شورای شهر را باید تعطیل کرد، چون چیز اضافه‌ای است!»
آذر اما از کیفیت خدمات شهری ناراضی است و می‌گوید: «با یک باران تمام جاها را آب می‌گیرد. قبلا بهتر بود و کیفیت کار شهردار خوب نیست.» امیر نظر دیگری دارد و اعتقاد دارد که «شهردار بماند بهتر است تا شورای شهر!»
ابقاء در پی استیضاح
با همه این تفاوت نظرها که مربوط به پیش از نشست یکشنبه شورای شهر بود، استیضاح رای نیاورد و شهردار جوان فعلا در این سمت خود باقی ماند.
شهردار رشت در نشست شورای شهر نسبت به تعویق در پرداخت حقوق و کسورات بیمه‌ای کارکنان به ویژه پاکبانان، نگهبانان و رانندگان ناوگان اتوبوسرانی، همچنین درباره کیفیت اجرای آسفالت در خیابان‌های شهر و جمع آوری کیوسک‌های عابربانک متعلق به بانک شهر که سوالات طرح استیضاح او بود، توضیحاتی به اعضا ارائه کرد که در نهایت به ابقای شهردار انجامید.
مباحثی هم که در نشست استیضاح مطرح شد، نکات جالب توجه‌ای در خود داشت. مجید رجبی یکی از اعضای شورا در این نشست به اقدام شهردار در اعلام اسامی بدهکاران «دانه درشت» اعتراض کرد و گفت: «آقای شهردار کل افراد شورا را در آخرین نشست خبری خود ناآگاه خطاب قرار داده و گفته صد چک بلامحل هم داشته باشیم اشکال ندارد. اگر اشکال ندارد پس چرا اسم دانه درشت‌ها را مطرح می کند. در سایت گیل، خبر فردی به نام م.ر را بدهکار معرفی کردند در حالی که من بدهی به شهرداری ندارم!»
لیست‌های بدهکاران
در آذر ماه سال جاری، شهردار رشت در دو نوبت فهرست اسامی مخفف بدهکاران حقیقی و حقوقی شهرداری شهر را منتشر کرد. در این لیست بدهکارانی به چشم می‌خورند که از ۵۷۰ میلیون تومان تا بیش از ۶ میلیارد تومان به شهرداری بدهکاری دارند. در پاسخ به واکنش‌ها به لیست اول، شهرداری لیست دومی را هم منتشر کرد که در آن وعده داد گزارش کامل‌تری را در روزهای آینده در اختیار شهروندان قرار خواهد داد.
بی‌اعتمادی به ساختارها
هرچند انتخاب شهردار و نظارت بر نحوه فعالیت‌های شهرداری و سازمان‌های زیرمجموعه، یکی از اولین و مهم‌ترین وظایف شوراهای شهر و روستا در ایران است، اما کارنامه و عملکرد تک تک اعضای شورا می‌تواند در نگاه کلان به این نهاد و اعتماد شهروندان به کارآیی آن تاثیر مستقیمی بگذارد.
صدمه‌ای که کارنامه دوره‌های پیشین شورای شهر در نمونه شهر رشت به اعتماد شهروندان زده است، در نگاه بسیاری از آنها همچنان باقی مانده و بازسازی نشده است. درست در همین جاست که عملکرد شفاف نهادهای مدیریتی در کنار تقویت و تکمیل ابزارهای نظارتی جامعه اهمیت پیدا می‌کند. نهاد شوراها و برگزاری انتخابات سراسری آن در مناطق بزرگ و کوچک کشور، فرصتی است برای ایجاد امکان نظارت مستمر بر مدیریت‌های شهری از طریق مشارکت همه اعضای جامعه.
آیا اگر در زمان انتخابات، شهروندان امکان و ابزار کافی برای غربال کردن نامزدها، بر اساس نیازهای منطقه‌ای و شهری را می‌داشتند، میزان تجربیات تلخ گذشته کاسته نمی‌شد؟ آیا ترکیب اعضای شوراهای شهرها و روستا، ترکیب متوازنی از تخصص‌های مورد نیاز برای بالا بردن کیفیت سیاست‌گذاری‌ها و تقویت نظارت‌ها بر اجرای مصوبات شوراها را تشکیل می‌دهد؟ یا بیشتر رابطه‌ها و مکانیزهای قبیله‌ای!
و اینجاست که تجربه تحزب و کادرسازی‌های جمعیت‌ها و احزاب در دنیای مدرن پاسخی است برای چنین دغدغه‌هایی. اگر ساختارهای تحزب در ایران درست شکل گرفته بود، احزاب و تشکل‌ها باید ضمن بررسی دقیق و درست مشکلات یک منطقه و شهر، ضمن کادرسازی تخصصی، ارائه دهنده لیست‌ها می‌بودند و شهروندان هم می‌توانستند ضمن اعتماد به احزاب، در صورت خلف وعده، احزاب را بازخواست کنند. و احزاب نیز برای تداوم حضور در قدرت مجبور بودند برای کسب رضایت رای دهندگان و حفظ آن، اولویت‌ها و منافع جمعی را مدنظر قرار دهند. رابطه دو سویه‌ای که در نهایت منافع بیشتری از عموم را تامین می کرد.
