عضو فقیه شورای نگهبان
پروفایل محمد یزدی

کمتر آخوندی در تاریخ حوزه علمیه قم، می‌توان معرفی کرد که به مراجع تقلید حمله کرده و مصون مانده باشد. شیخ محمد یزدی عضو شورای عالی حوزه علمیه قم، گویی قصد دارد معیار مرجعیت را تعیین کند که هر از گاهی به یکی از مراجع حمله ور شده و آنها را تهدید می‌کند. محمد یزدی در آخرین حمله انتقادی به مراجع قم، مرجعیت آیت الله محمد جواد علوی بروجردی نوه آیت الله بروجردی را زیر سوال برده و می‌گوید: «بعضی اگر یک روزی رسما اعلام مرجعیت کنند، اگر زنده باشم، رسماً جلویش را می‌گیرم و اعلام رسمی هم می‌کنم؛ واقعا در حوزه چه کسی باید با این مساله برخورد کند؟! نوه مرجع بودن که دلیل شرعی برای مرجعیت نیست؛ کسی نگفته هرجا فلانی نوه مرجع شد، می‌تواند مرجع باشد؟ اگر کسی توان علمی او محرز نشود و وارد این عرصه شود، مجبور می‌شوم رسما اعلام کنم که ایشان حق ادعای مرجعیت ندارند؛ چون هیچ جایی توان علمی او را تایید نمی‌کند؟ مگر می‌شود هر روز یک نفر ادعای مرجعیت کند. اگر چنین فردی تابلو هم بزند، تابلویش را پایین می‌آوریم؛ هیچ تعارفی هم نداریم، چون مرجعیت نمی‌تواند بازیچه باشد.» 

حمله یزدی به آیت الله بروجردی مثل حمله پیشین او به آیت الله شبیری زنجانی بازتاب نداشت گویی برای مخاطبان رفتار یزدی عادی شده است. یزدی پیش از این در نامه ای خطاب به آیت الله شبیری زنجانی گفته بود: «مقام و احترام شما در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم، رهبری و شأن مرجعیت است، پس لازم است این احترام و شئون مرجعیت را رعایت فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمایید اینگونه مسائل دیگر تکرار نگردد.» نامه ای که بازتاب بسیار گسترده ای در میان علما و روحانیون داشت. این نامه نگاری در پی دیدار آیت الله شبیری با محمد خاتمی در منزل عبدالله نوری روی داد.  یزدی در سال ۶۸ نیز خیلی تلاش کرد تا رهبران حوزه علمیه قم را متقاعد کند تا آنها در نفی مرجعیت آیت الله منتظری بیانیه صادر کنند ولی آنها زیر بار نرفتند. یزدی در این خصوص می‌گوید: «بعد از فوت آيت‌الله گلپایگانی وآيت‌الله اراکی، بحث مرجعیت حضرت آيت‌الله خامنه‌ای «دام ظله» مطرح شد. در آنجا در مورد فهرستی که در این مورد تهیه شده بود، با حالت تجرّی خاصی می‌گفتم اين فهرست بايد واجد یک اثبات باشد و یک نفی. اثبات مرجعيت آقای خامنه‌ای است که اگر از بقیه آقايان بالاتر نباشد، کمتر هم نیست، منفی‌اش هم آقای منتظری است. بايد رسما اعلام كنيد كه ايشان صلاحيت مرجعيت ندارد.»

یزدی هیچ گاه به دلیل اینگونه برخوردها با مراجع مورد بازخواست رهبر ایران قرار نگرفته بلکه همواره از حمایت رهبر برخوردار بوده، به طوری که پس از حمله اخیرش به صادق لاریجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، کسی که در نهایت مجبور به عذرخواهی شد صادق لاریجانی بود نه شیخ محمد یزدی.

محمد یزدی کیست؟

محمد یزدی فرزند علی در سال ۱۳۱۰ در اصفهان متولد شد. پدر و پدر بزرگ اش هر دو از علمای شناخته شده اصفهان بودند. محمد یزدی سواد خواندن و نوشتن را نزد پدر آموخت و به مکتب خانه رفت تا علوم قدیم را فرا گیرد. او پس از چند سال فراگیری علوم حوزوی به مدرسه کاسه گران اصفهان رفت تا شش کلاس ابتدایی را در این مدرسه بیاموزد. یزدی سپس به مدرسه علمیه ملاعبدالله اصفهان رفت تا لمعه و برخی دروس سطح حوزه را بخواند.

یزدی نیز همچون بسیاری از طلاب مدارس علمیه سراسر کشور،‌ برای ادامه تحصیل به قم رفت تا نزد علمای بنام این شهر،‌ تحصیل علوم حوزوی را ادامه دهد. او نزد آیت الله بروجردی و آیت الله خمینی شاگردی کرد و از آیت الله خمینی اجازه اجتهاد گرفت.

یزدی و همراهی با انقلابیون

شاگردی آیت الله خمینی، یزدی را با انقلابیون (انقلاب ۵۷) آشنا کرد. در واقع او با هجرت به قم بیش از آنکه سرگرم تحصیل شود،‌ در فضایی قرار گرفت که فرصت آشنایی با چهره‌های انقلابی اطراف آیت الله خمینی را پیدا کرد. همین آشنایی سبب شد تا آیت الله خمینی او را به همراه جمعی از طلاب، مامور کرد تا با سخنرانی در شهرهای مختلف ایران، پیام نهضت را به مردم برسانند. در پی این سخنرانی‌ها، یزدی چند بار از سوی ساواک دستگیر و تبعید شد. 

با پیروزی انقلاب و بازگشت آیت الله خمینی به قم، محمد یزدی مسئولیت دفتر رهبر ایران را در این شهر عهده دار شد. مسئولیتی که آغاز ورود او به قدرت در نظام جمهوری اسلامی بود. محمد یزدی سپس ریاست دادگاه انقلاب قم را عهده دار و به امر قضاوت مشغول شد. او عضو مجلس خبرگان قانون اساسی نیز بود. 

محمد یزدی در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه قم، اعلام کاندیداتوری کرد و به مجلس راه یافت. او در انتخابات مجلس دوم از تهران راهی مجلس شد. او در این دو دوره بر کرسی نایب رئیسی مجلس تکیه زده بود. یزدی اما در دوره سوم مجلس که به پیروزی جریان چپ ختم شد از ورود به مجلس شورای اسلامی بازماند تا اینکه در سال ۱۳۶۷ با استعفای آیت الله صافی گلپایگانی از عضویت در شورای نگهبان، با حکم آیت الله خمینی، صاحب یکی از کرسی‌های فقها در شورای نگهبان شد. 

یک سال بعد در سال ۱۳۶۸ زمانی که آیت الله خامنه ای به رهبری رسیده بود، از طرف وی به ریاست قوه قضائیه منصوب شد.

انتصاب‌اش به ریاست قوه قضاییه برای بسیاری غیر منتظره بود چرا که پس از ناکامی در انتخابات مجلس سوم، اگرچه عضو شورای نگهبان بود ولی تا حد زیادی به حاشیه رانده شده بود. البته شاید هرکس به جای علی خامنه‌ای هم بر کرسی ولایت فقیه تکیه می‌زد، افرادی همچون محمد یزدی را از پستو بیرون می‌کشید و به او میدان می‌داد، چراکه محمد یزدی را به جرات می‌توان یکی از سرسخت‌ترین مدافعان ولایت فقیه در مجلس خبرگان قانون اساسی دانست. محمد یزدی از جمله روحانیونی است که مواضع‌اش در حمایت از ولایت فقیه هیچ تغییری نکرده و اگر به مشروح مذاکرات قانون اساسی مراجعه شود، کمترین تغییری در دیدگاه آن روزهایش با تفکرات امروزش که بر صندلی ریاست مجلس خبرگان تکیه زده، مشاهده نمی‌شود.

در روزهایی که چهره‌هایی همچون ابوالحسن بنی صدر، ناصر مکارم شیرازی و … نطق‌های محکم و مستدلی علیه گسترده بودن اختیارات ولی فقیه، قرائت می‌کردند، محمد یزدی بیشترین دفاع را در حمایت از ولی فقیه داشت. هر چند این ادعا که یزدی در جریان انتخاب جانشین آیت الله خمینی از طرفداران رهبری آیت الله گلپایگانی بوده توسط نزدیکان وی تکذیب شده، ولی رنگ ولایت پذیری‌اش اینقدر پررنگ بود که آیت‌الله خامنه‌ای او را به حلقه یاران خود فراخواند و او نیز در جریان اعلام مرجعیت علی خامنه‌ای لطف‌اش را جبران کرد. یزدی در حالی مرجعیت آیت‌الله خامنه‌ای را در شیپور می‌دمید که بیشتر علما و فقهای برجسته قم همچون آیت‌الله منتظری، نه تنها مرجعیت‌اش را قبول نمی‌کردند بلکه در اجتهاد رهبر شک داشتند. یزدی در خصوص اعلام مرجعیت آیت الله خامنه‌ای در نماز جمعه تهران می‌گوید: «خود بنده در نماز جمعه اعلام کردم. تعبیرم هم این بود که بیننا و بین‌الله، ایشان اگر بالاتر از آقایانی که الان هستند نباشند، کمتر هم نیستند و ایشان مرجع‌ هستند. شعار «هم مرجعي و هم رهبري» هم از آنجا به وجود آمد.»

ریاست محمد یزدی بر قوه قضائیه برای پنج سال دوم نیز تمدید شد تا او در مجموع ده سال سکاندار ریاست قوه قضائیه باشد. مدیریتی که البته از سوی آیت الله هاشمی شاهرودی رئیس بعدی قوه قضائیه زیر سوال رفت. آیت الله هاشمی شاهرودی قوه قضايیه تحت مدیریت آیت الله یزدی را به «ویرانه» تشبیه کرد. آیت الله هاشمی شاهرودی وقتی جایگزین محمد یزدی در قوه قضاییه شد اعلام کرد که «یک ویرانه تحویل گرفته است». توصیفی که پیش از این سابقه نداشت کسی از ریاست قبلی دستگاهی که تحویل گرفته ارائه کند.

محمد یزدی در سال ۱۳۷۸ پس از واگذاری ریاست قوه قضائیه به هاشمی شاهرودی، به شورای نگهبان بازگشت. او از آن تاریخ به بعد همواره عضو فقهای شورای نگهبان بوده و هست.

صعود و فرود یزدی در مجلس خبرگان

بسیاری قبل از مرگ آیت‌الله مهدوی کنی، منتظر مرگ آیت الله یزدی بودند، چرا که او در سال ۸۸ در حالیکه نیابت ریاست مجلس خبرگان و ریاست دبیرخانه این مجلس را برعهده داشت، به دلیل بیماری از مجلس خبرگان استعفا کرد و حالش وخیم گزارش شده بود ولی نه تنها بیماری‌اش به مرگ ختم نشد بلکه با فوت آیت الله مهدوی کنی، برای ریاست مجلس خبرگان در برابر آیت الله هاشمی رفسنجانی قد علم کرد و اتفاقا به پیروزی رسید. احمد خاتمی در خصوص استعفای یزدی از مجلس خبرگان می‌گوید: «قرار شد اگر ایشان (آیت الله یزدی) توان جسمی ندارند بیش از این فشار متحمل نشوند و برای دبیرخانه مجلس خبرگان، تصمیمی گرفته شود.»

عمر ریاست محمد یزدی در مجلس خبرگان رهبری طولانی نبود چرا که او در سال پایانی دوره چهارم مجلس خبرگان بر کرسی ریاست این مجلس تکیه زده بود. او در انتخابات دوره پنجم این مجلس نیز از حوزه انتخابیه تهران اعلام کاندیداتوری کرد و در لیست جامعه مدرسین که لیست مقابل آیت الله هاشمی رفسنجانی بود، قرار گرفت. در این انتخابات کمپینی علیه عضویت یزدی، مصباح یزدی و احمد جنتی راه افتاد تا مانع از حضور این سه چهره نزدیک به آیت الله خامنه ای در مجلس پنجم خبرگان شود. کمپینی که رهبری آن را آیت الله هاشمی رفسنجانی برعهده داشت و البته به پیروزی هم رسید. از این سه چهره تنها احمد جنتی موفق شد به خبرگان راه یابد. محمد یزدی که توانسته بود در انتخابات هیات رئیسه مجلس چهارم، هاشمی رفسنجانی را شکست دهد این بار مغلوب او شد و از ورود به مجلس خبرگان بازماند.

سوابق اجرایی

عمده سابقه اجرایی یزدی به قوه قضاییه و محاکم قضایی باز می گردد. او البته سال‌ها در حوزه علمیه قم نیز مسئولیت اجرایی داشته است. اهم سوابق اجرایی یا پست های حکومتی او به این شرح است:

• عضو فقهای شورای نگهبان
• عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
• رئیس شورای عالی حوزه علمیه قم
• رئیس مجلس خبرگان در دوره پنجم
• رئیس قوه قضائیه
• نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در دوره اول و دوم 
• عضو مجلس خبرگان قانون اساسی
• عضو شورای بازنگری قانون اساسی
• نایب رئیس و قائم مقام اجرایی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
• رياست دادگاه انقلاب اسلامى قم
• رياست دفتر امام(ره) در قم

آراء و دیدگاههای سیاسی

محمد یزدی از شاخص ترین چهره‌های جامعه روحانیت مبارز و از چهره‌های تندرو جریان اصولگراست که مواضع و آراء اش همواره انتقاد برانگیز بوده است. پاره ای از آراء و دیدگاه‌های سیاسی او به این شرح است:

• اعلمیت، تنها در مسائل فقهی نیست. چرا؟ چون امام معصوم(ع)، ولی فقیه را  به جای خود برای شئون امامت قرار داده است و کارهای امامت فقط تشخیص پاکی و نجسی نیست. مسئولیت امام این است که بگوید بجنگیم یا نجنگیم؟ صلح کنیم یا نکنیم؟ و قس علی هذا. اینها مسئولیت‌های بسیار مهمی هستند و در اعلمیت دخالت دارند. (تشریح چگونگی جا انداختن مرجعیت آیت الله خامنه ای)

• من هر وقت رهبر معظم انقلاب را با آقای منتظری مقایسه می‌کنم با خودم می‌گویم خدا واقعاً چه رحم بزرگی به این نظام کرد و امام چه قدم بلندی برداشتند که در اواخر عمرشان آقای منتظری را کنار گذاشتند، والا سرنوشت این مملکت به کجا منتهی می‌شد؟

• میرحسین موسوی و مهدی کروبی بیشترین صدمات و خسارت‌ها را به در سال۸۸ به انقلاب اسلامی وارد کردند ولی نظام بیشترین ترحم و مهربانی را درباره آنها انجام داده است. اگر پرونده‌های این دو نفر به جریان بیفتد،‌ سنگین‌ترین احکام ممکن برای آنها صادر می‌شود.

• ما مخالف شادی مردم نیستیم اما نباید به نام شادی حقوق الهی پایمال شود. وظیفه اصلی دادستان‌ها مراقبت از حقوق عمومی مردم است اما قبل از حقوق مردمی، حقوق الهی را باید رعایت کنیم. دادستان‌ها باید با مدیران وزارت ارشاد که به نام هنر، رقاصی را رواج می‌دهند برخورد کنند زیر آنها حق ندارند در کنسرت‌ها رقاصی و بی حجابی کنند.
• حضرت امام(ره) پس از قرن‌ها توانستند با ايجاد نظام جمهوري اسلامي، حدود الهي را در کشور به اجرا درآورند؛ اما امروز عده‌اي مي‌خواهند به اسم حقوق بشر مانع از اجراي اين حدود شوند.

• خانم‌ها می‌توانند با برخی کیدها (مکر و حیله) روی روند قضایی تاثیرگذار باشند، خطاب من به حقوق‌دانان این است که نباید زنان را در محل کارتان به تنهایی راه دهید، تا بتوانید این روابط را کنترل کنید.
• مگر ما بیکاریم که به شورا (شورای نگهبان) بیاییم و صرفاً تماشا کنیم که فلان افراد بخواهند به مجلس بروند، ما در اینجا (هیات نظارت بر انتخابات) حضور یافته‌ایم تا اطمینان حاصل کنیم که الزامات نمایندگی اعم از سن، تحصیلات و صلاحیت اخلاقی داوطلبان و دیگر شاخص‌ها، قانونی است. شورای نگهبان در چارچوب نظارت استصوابی، ناظر بر اجرای قانون است و به هیچ عنوان هم گرایش جناحی ندارد و من در پیشگاه الهی شهادت می‌دهم به هیچ عنوان جناح بازی در این شورا وجود نداشته است.

خانواده

پدر بزرگ اش شیخ محمد علی یزدی از علمای یزد بوده که حدود ۱۰۰ سال پیش از یزد به اصفهان کوچ می کند. پدرش شیخ علی یزدی از شاگردان آیت الله عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم بوده است.

محمد یزدی در قم با یکی از بستگان و فامیل پدری ازدواج می کند که حاصل آن چهار پسر و یک دختر است. دو پسر او روحانی و قاضی هستند و گفته می‌شود در زمان ریاست‌اش بر قوه قضاییه، دخترش را مسئول امور بانوان این نهاد کرده بود تا گزارش مربوط به زنان را از زبان خانم نامحرمی نشنود. او در خصوص یکی از پسران اش می‌گوید: «شاید باور نکنید زمانی که رئیس قوه بودم پرونده یکی از فرزندانم که به عنوان قاضی پذیرفته شده بود روی میزم قرار گرفت تا حکمش را امضا کنم و حال آنکه نمی‌دانستم که پرونده مربوط به فرزند خودم است و زمانی که در این باره از او توضیح خواستم گفت: من با شما کاری نداشتم، شما برای خودتان رئیس هستید، من طبق قانون در آزمون شرکت کردم، پذیرفته شدم و مراتب قانونی طی شد. پسرم به هیچ عنوان از موقعیتم استفاده نکرد و اکنون هم از قضات سرشناس است و حتی از محکومان دادگاهش شنیده‌ام که او قاضی متشرعی است.»

لینک منبع: https://www.arsehsevom.org/profile-mohammad-yazdi