بودجه وزارت دفاع؛ سقوط آزاد

عرصه سوم: کاهش ۵۰ درصدی بودجه وزارت دفاع، شاید یکی از مهمترین اتفاقات بودجه سال ۹۸ از منظر عدد و رقم باشد، وزارتخانه‌ای که بودجه آن از ۷ هزار و ۲۲۲ میلیارد تومان به ۳ هزار و ۵۹۷ میلیارد تومان کاهش یافته است. البته ممکن است مجلس این کاهش را تعدیل و بودجه این وزارتخانه را در جریان بررسی لایحه قانون بودجه سال ۹۸ در کمیسیون تلفیق و صحن مجلس افزایش دهد اما تا این‌جای کار دولت صلاح را در کاهش ۵۰ درصدی بودجه این وزارتخانه تشخیص داده است.

برای بررسی تغییرات روی داده در بودجه دفاعی کشور باید به ریز بودجه این وزارت خانه توجه کرد تا روشن شود این کاهش در چه بخش هایی و با چه رویکردی روی داده است.

جدول ریز بودجه وزارت دفاع در سال ۹۷ و ۹۸ (به تومان)

مجموع تغییرات روی داده در بودجه وزارت دفاع نشان می دهد:

۱- دولت تصمیم به کاهش بودجه دفاعی گرفته است. چرایی آن می تواند ناشی از ناکارآمدی یا تاثیر کم وزارت دفاع در تقویت بنیه دفاعی باشد، چرا که مسئولیت دفاعی کشور بر عهده سپاه و ارتش است و بودجه این دو نهاد نظامی تغییر چندانی نکرده است. یا اینکه دولت قدرت دفاعی کشور را مناسب و قابل رقابت با دیگر قدرت های منطقه ای می داند بنابراین لزومی به افزایش تقویت بنیه دفاعی نمی داند، یا متاثر از تحریم ها تصمیم به کاهش بودجه دفاعی گرفته است.

۲- افزوده شدن بند «پایان خدمت کارکنان» به زیر مجموعه ردیف بودجه وزارت دفاع نشان از کوچک شدن منابع انسانی وزارت دفاع در سال آتی دارد یعنی دولت تصمیم گرفته به خدمت شماری از کارکنان پایان دهد. دولت برای  تعدیل نیروی انسانی این وزارتخانه ۴۰ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته است ضمن اینکه بودجه آب و برق و گاز و تلفن وزارتخانه را نیز ۴۰ میلیارد تومان کاهش داده که می تواند در ارتباط با کوچک سازی حجم نیروی انسانی وزارتخانه باشد.

۳- بودجه دو طرح کوثر و حکمت نزدیک به صفر شده و بودجه طرح شهید همت نزدیک به ۹۵ درصد کاهش یافته است. روشن نیست هدف این سه طرح دفاعی چه بوده که کلا دولت ماموریت آنها را پایان یافته تلقی کرده است. اما به نظر می رسد تحریم های آمریکا در این تصمیم بی تاثیر نبوده چرا که طرح شهید همت که به توسعه برنامه موشکی ایران اختصاص داشته، از جمله طرح هایی است که در لیست تحریم های آمریکا قرار گرفته و دولت با این تصمیم واکنشی معنادار به تحریم‌ها نشان داده است.

در واقع کاهش پنجاه درصدی بودجه وزارت دفاع با حذف بودجه این سه طرح و کاهش بودجه تقویت بنیه دفاعی، تحقق یافته است. بودجه بقیه نهادهای مرتبط با وزارت دفاع که ردیف بودجه جداگانه دارند مثل سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح، دانشگاه مالک اشتر و موسسه تحقیقات دفاعی افزایش یافته است.

به نظر می رسد دولت بخشی از افزایش ۲۰ درصدی دستمزدها و افزایش بودجه رفاهی را از محل کاهش بودجه دفاعی کشور تامین کرده است هرچند بطور مستقیم در هیچ بخشی از لایحه بودجه به این مساله اشاره ای نشده ولی منطق نظام بودجه ریزی بر این پایه استوار است که هرجا بودجه ای اضافه می شود باید از جایی دیگر بودجه ای کسر شود. بنابراین نتیجه این بحث می تواند این باشد که بخشی از افزایش بودجه رفاهی می تواند نتیجه کاهش بودجه دفاعی باشد، اتفاقی که پیش از این بر ضرورت آن توصیه می شد. کاهش بودجه دفاعی و افزایش بودجه رفاهی و معیشت مردم، اتفاقی است که اگر به تایید نمایندگان مجلس و شورای نگهبان برسد، به نظر از وجوه مثبت لایحه بودجه سال ۹۸ خواهد بود.

بودجه دو طرح کوثر و حکمت نزدیک به صفر شده و بودجه طرح شهید همت نزدیک به ۹۵ درصد کاهش یافته است. روشن نیست هدف این سه طرح دفاعی چه بوده که کلا دولت ماموریت آنها را پایان یافته تلقی کرده است. اما به نظر می رسد تحریم های آمریکا در این تصمیم بی تاثیر نبوده چرا که طرح شهید همت که به توسعه برنامه موشکی ایران اختصاص داشته، از جمله طرح هایی است که در لیست تحریم های آمریکا قرار گرفته و دولت با این تصمیم واکنشی معنادار به تحریم‌ها نشان داده است.

منبع:
قانون بودجه سال ۹۷ مصوب مجلس
لایحه بودجه سال ۹۸ پیشنهاد دولت