درصحن-شوراها- رقیه رضائی: عمر شورای چهارم تهران هم تقریبا تمام شد، ولی تهران جای امن تری برای زنان نشد. شاید کسی هم انتظار نداشت شورای تهران، مبتکر شهر امن برای زنان باشد ولی حداقل انتظار می رفت اعضای شورا و شهردار تهران، گامی هرچند کوچک برای ارتقاء امنیت جسمی، روحی و روانی زنان تهرانی بردارد.
بنا به تعاریف، آزارهای خیابانی شامل خواسته‌ها، توجه‌های جنسی، آزار بدنی و کلامی با هدف جنسی و به صورت اجباری است. معمولاً آزار خیابانی خود را به صورت آزار کلامی و یا آزارهای غیرکلامی، نشان می دهد.
این مشکل، آرامش فکری بسیاری از زنان را سلب کرده و حضور در شهر را برایشان دشوار کرده است. مشکلی که هر روز شدت می گیرد بی آنکه خواب مقام مسوولی را پریشان کند.
آزارهای خیابانی نقض حقوق شهروندی زنان است
یک جامعه شناس، درباره تاثیر آزارهای خیابانی بر زندگی روزمره زنان تهران به درصحن می گوید: «آزارهای خیابانی تاثیر بسیار مخربی بر کیفیت زندگی زنان در تهران گذاشته است. این آزارها دسترسی زنان به فضاهای عمومی را محدود کرده و سطح امنیت و آسایش آنها را پایین آورده است.»
او می افزاید: «این معضل باعث شده تا زنان تهرانی مسیرهایی را انتخاب کنند که برای رفت و آمد مناسب نیست اما در عوض احتمال بروز آزار خیابانی در آنها کمتر است. به عنوان مثال، بسیاری از زنان از ترس مورد آزار قرار گرفتن در پل های عابر پیاده، ترجیح می دهند از خیابان عبور کنند که بسیار خطرناک است.»
این جامعه شناس ساکن تهران، با بیان اینکه آزار خیابانی در موارد زیادی، حتی باعث خانه نشینی زنان شده، می گوید: «بسیاری از زنان تهرانی مجبور شده اند روند زندگی روزمره خود را تغییر دهند، سرگرمی های خود را کنار بگذارند، یا حتی از شغل خود کناره‌گیری کرده و در خانه بمانند.»
از گشت ارشاد فرار کنیم یا متلک پرانی؟
یکی از شهروندان تهرانی، درباره مشکلات خود به عنوان یک زن در خیابان های تهران می گوید: «قبل از رسیدن به هر میدان و چهارراهی اضطراب دیدن گشت ارشاد را دارم. به محض دیدن ماشین گشت مسیرم را عوض می کنم و در حالی که سعی می کنم از دیدرس ماموران خارج شوم، مدام باید متلک ها و تیکه های جنسی را تحمل کنم.»
او ادامه می دهد: «یک بار به قصد گزارش یک مورد مزاحمت به سمت مأمور گشت ارشاد رفتم و پرسیدم آیا برای مقابله با مزاحمان خیابانی می‌شود به شما رجوع کرد؟ مامور بدون این که جوابم را بدهد سعی کرد من را داخل ون ببرد که هر طور شده از دستش فرار کردم.»
از شهرک غرب تا مولوی، هیچ جا برای زنان امن نیست!
برخلاف کلیشه های ذهنی، آزار خیابانی زنان تنها مختص مناطق پایین شهر نیست و این مشکل در همه مناطق تهران وجود دارد. نرگس که مادر دو فرزند و ساکن شهرک غرب است با اشاره به تجربه تلخ خود از یک مورد آزار خیابانی، می گوید: «نباید فکر کنیم آزار خیابانی فقط مختص مناطق پایین شهر است و مردان تحصیل کرده و افرادی که در شمال شهر ساکن هستند، چنین رفتاری ندارند.»
او با اشاره به تجربه خود می گوید: «من معمولا از ماشین استفاده می کنم اما پارسال یک بار که تصمیم گرفتم فاصله بین نمایندگی تعمیر ماشین و خانه را که خیلی هم کوتاه بود پیاده بروم آن قدر در مسیر متلک و جملات آزار دهنده شنیدم که پشیمان شدم و تصمیم گرفتم همان مسیر کوتاه را هم با تاکسی بروم.»
بسیاری از زنان تهرانی، مانند نرگس، برای خلاصی از مزاحمان خیابانی به جای پیاده روی و یا استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، تاکسی را انتخاب می کنند. هرچند، این کار هزینه مضاعفی را بر آن ها تحمیل می کند، به عنوان مثال، کرایه تاکسی برای رفتن از میدان آزادی تا چهار راه ولیعصر شش برابر بلیط مترو است، اما همین تاکسی سواری هم خالی از گرفتاری نیست.
نگار در این باره به تجربه خود اشاره کرده و می گوید: «بارها در تاکسی افرادی به روش های مختلف سعی کرده اند من را لمس کنند. اغلب با آنها درگیر شده ام، اما نمی شود که هر روز دعوا کرد.»
او درباره بی تفاوتی رانندگان تاکسی به رفتارهای مسافران مرد هم می گوید: « چند بار به راننده ها اعتراض کرده ام که چرا با وجود دیدن این رفتارها کاری نمی کنید؟ پاسخ اغلب آنها این است: خانوم! ما دنبال دردسر نیستیم. به من چه ربطی داره؟»
آزار خیابانی زنان و وظایف شورای شهر
بیشتر زنان در تهران، نوعی از آزار خیابانی و اضطراب شهری را تجربه کرده‌اند و برخی خانواده‌ها به همین بهانه زنان را از حضور در فضاهای شهری منع می کنند. مجموعه این مسائل که نیمی از جمعیت ساکن این شهر را درگیر می‌کند، تاکنون در برنامه ریزی ها و دغدغه های شورای شهر و شهرداری تهران جایی نداشته است.
شیوا بداغی، تحصیل کرده حقوق، درباره عملکرد شهرداری تهران در این زمینه می گوید: «شهرداری هر ساله مبالغ سنگینی را صرف بیلبوردهای تبلیغاتی در مکان های شلوغ و پر رفت و آمد، داخل اتوبوس ها و واگن های مترو می کند، اما حتی یک بار هم این تبلیغات حاوی پیامی درباره آزار های خیابانی نبوده است.»
او ادامه می دهد: «طبق ماده ماده 619 قانون مجازات اسلامی، آزارهای خیابانی جرم است. این ماده به صراحت می‌گوید که هر کس در اماکن عمومی و یا در معابر، متعرض یا مزاحم اطفال و زنان شود و یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون به آنان توهین نماید، به حبس از دو تا شش ماه و همچنین تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» به عقیده شیوا، شهرداری می تواند با در معرض دید قرار دادن این قانون به شکل پوستر در مترو، اتوبوس ها و سایر مکان های عمومی زنان را نسبت به حق شان برای پیگیری آزارهای جنسی آگاه کند و به مردان متذکر شود که عمل آنها بدون عقوبت نخواهد بود.
او همچنین معتقد است که مسئولین شهری تهران باید سامانه ای کارآمد را برای گزارش آزارهای خیابانی فراهم کرده و به زنانی که می خواهند مزاحمان را مورد پیگرد قانونی قرار دهند معاضدت های حقوقی و اداری رایگان ارائه دهند.
یک جامعه شناس هم تایید می کند که زنان باید امکان پیگیری حقوقی مزاحمان خیابانی را به آسانی و بدون اینکه خود مورد قضاوت قرار بگیرند، داشته باشند. او بر نقش آموزش هم تاکید کرده و می گوید: «شهرداری باید در سراهای محله و فرهنگ سراها برنامه هایی را به طور مرتب اجرا کند تا زنان در آنجا بتوانند از آزارهای خیابانی و تاثیری که این مشکل برکار و زندگی روزمره شان داشته است، با مردان حرف بزنند.»
سارا با اشاره به این که شورای شهر تهران باید بودجه مشخصی را برای آموزش همگانی برای مقابله با آزار خیابانی اختصاص دهد می گوید: «همین حالا هم شهرداری تهران از امکانات عظیم روزنامه همشهری برخوردار است که در صورت وجود نگاهی درست به سادگی می توان از آن برای فرهنگ سازی استفاده کرد.»
یک تحصیل کرده برنامه ریزی شهری به جنبه دیگری از مشکل آزارهای خیابانی زنان اشاره کرده و به «درصحن» می گوید: علاوه بر مباحث فرهنگی و حقوقی، کالبد شهری تهران هم به گونه ای است که آزار را برای آزاردهندگان آسان تر می کند. مثلا، اغلب پل های عابر پیاده تهران با تبلیغ پوشانده شده و فضای غیر قابل رویتی را ایجاد کرده اند که کار مزاحمان را آسان تر می کند. بسیاری از کوچه ها، معابر شهری و پارک های تهران هم به ویژه در مناطق مرکز و جنوب شهر فاقد روشنایی مناسب هستند، که رفت و آمد زنان را در آنها خطرناک می کند.»
او درباره عملکرد شورا و شهرداری تهران در این زمینه می گوید: «بیشتر اعضای شورای شهر چهارم و شهرداری کنونی تهران به دلیل غرق بودن در فساد سیاسی و اقتصادی از یک سو و ملاحظات ایدئولوژیک از سوی دیگر، هیچ گام معناداری برای مقابله با آزارهای خیابانی و احقاق حقوق زنان تهرانی برنداشته اند.»
نظر به آنچه گفته شد، عملکرد شورای چهارم شهر تهران در زمینه امنیت زنان قابل قبول نیست. در واقع، انتخابات شورای پنجم در تهران باید برخلاف روال گذشته، فرصتی باشد برای طرح حق زنان برای داشتن شهری امن و رها از آزارهای سیستماتیک پلیس و گشت ارشاد از یک سو و آزارهای خیابانی مزاحمان از سوی دیگر. فرصتی که باید با طرح مطالبات و پیگیری های لازم، از آن استفاده کرد.
