در صحن- شوراها- مینا طاهری: آزادی حق پوشش یکی از حداقلی ترین حقوق مدنی هر انسانی است. هرچند در کشور ما به بهانه دین و فرهنگ عرفی، این آزادی تقریبا از همگان سلب می شود، اما مردان به طور نسبی از این حق برخوردارند. در واقع حق آزادی پوشش دست کم از نیمی از جمعیت کشور، یعنی زنان، سلب می شود و این از گسترده ترین نقض های حقوق بشر در ایران است. نقش شوراهای شهر در تحقق گام به گام حق انتخاب پوشش موثر خواهد بود، اگر این نهادها به درستی به وظایف خود عمل کنند.
مطابق قانون شوراها، بررسی و شناخت کمبودها، نیازها، نارسایی های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابیه و تهیه طرح ها و پیشنهادهای اصلاحی و راه حل های کاربردی در این زمینه ها جهت برنامه ریزی و ارائه آن به مقامات مسئول ذی ربط، از وظایف شوراهای شهر و روستا است. بر این اساس، شوراها می توانند نیازها و نارسایی های اجتماعی و رفاهی زنان و دختران شهر را مورد توجه قرار دهند. اما آنچه که در عمل اتفاق می افتد، تلاش شوراها در راستای تعیین تکلیف برای پوشش زنان است. برگزاری جشنواره هایی به عنوان مد و پوشش اسلامی که با صرف بودجه قابل توجهی از سوی شهرداری تهران، با حمایت شورای شهر برگزار شد ازجمله این تلاش ها است.
شورای شهر تبریز برای زنان جامعه تعیین تکلیف نکند
ترانه عطیفی از ساکنان منطقه زعفرانیه تبریز، ۲۸ سال دارد. مجرد و شاغل است و بر استقلال و آزادی خود به عنوان یک شهروند تاکید می کند. او می گوید: «وقتی دختر ۱۳ ساله از نظر قانون به رشدی رسیده که ازدواج کند، چرا همان قانون گذار برای حق ساده ای مثل انتخاب پوشش، برای زنان بزرگسال هم تصمیم می گیرد؟ این دخالت مستقیم در زندگی خصوصی مردم است و قابل پذیرش نیست. همان طور که طی ۴۰ سال گذشته مردم آن را نپذیرفته اند و در مقابل آن از راه های مختلف ایستادگی کرده اند. متاسفانه شوراهای شهر هم کاری برای دفاع از آزادی حق پوشش زنان نمی کنند و حتی برعکس آن عمل می کنند. چنین نمایندگانی چطور می توانند نماینده زنانی به شمار بیایند که همه عمرشان را باید بر خلاف میلشان زندگی کنند و لباس بپوشند؟ آنها حق دخالت در تصمیم گیری برای آنچه ما می پوشیم ندارند.»
این در حالی است که شورای کنونی شهر تبریز اعلام کرده است که اهتمام ویژه ای برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در این شهر دارد. سعید حاجی زاده، رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تبریز در این زمینه گفته است: توجه به دغدغه های شهروندان متدین تبریز در سرلوحه فعالیت های شهرداری تبریز قرار دارد.
همچنین اسماعیل چمنی، یک عضو شورای شهر تبریز گفته است: «چنانچه زنان یک جامعه دارای جوهر عفاف و حجاب باشند، مسیر تعالی و بالندگی معنوی برای تمامی مردم آن جامعه هموار است.»
فرانک پ.، فعال مدنی در تبریز، می گوید: نمونه هایی مثل مهرنوش نجفی راغب، عضو دوره سوم شورای شهر همدان، مینو خالقی، منتخب مردم اصفهان برای دوره کنونی مجلس، و المیرا خاماچی عضو کنونی شورای شهر تبریز نشان می دهد پوشش زنان حتی در حوزه خصوصی و یا مجامع غیر رسمی برای حاکمیت یک مسئله سیاسی است و انتشار عکس هایی در این خصوص، حتی اگر از سوی این زنان تکذیب شود، برای این زنان می تواند هزینه ای در حد حذف از موقعیت سیاسی و اجتماعی داشته باشد. این جفایی است که در حق جامعه زنان می شود و بد فرهنگی است که باید تغییر کند.
به گفته این فعال مدنی، هیچ آمار رسمی ای از خواست مردم درباره آزادی حق پوشش وجود ندارد و در این شرایط مسئولان، از جمله اعضای شورای شهر، با استناد به خواسته های عده کمی از مردم، به جای همگان حرف می زنند و تصمیم می گیرند و این عین بی عدالتی و ظلم است.
گشت ارشاد و تحقیر و تحدید زنان
یکی از معضلات و ناهنجاری هایی که در قالب قانون و از سوی حکومت به زنان در جامعه تحمیل می شود، وجود گشت های ارشاد است که در سراسر کشور، به ویژه شهرهای بزرگ، در معابر عمومی کمین می کنند و با ایجاد مزاحمت برای شهروندان، به بهانه «امر به معروف و نهی از منکر» با تصمیم های سلیقه ای و گاه فراقانونی زنان و دخترانی را که پوششی متفاوت از دلخواه آنان دارند، دستگیر می کنند. فیلم ها و عکس های درگیری های مردم با گشت ارشاد هر ساله، به ویژه در ماه های گرم سال در رسانه ها و شبکه های اجتماعی منتشر می شود و تداوم این گزارش ها نشانگر این است که مردم همواره از این برخوردها ناراضی اند و از حق خود کوتاه نیامده اند.
به گفته خانم عطیفی، او دو بار توسط گشت ارشاد دستگیر شده است. او توضیح می دهد: «این فقط تجربه من نیست و برای دوستان و اقوامم هم اتفاق افتاده است. من اعتقادی به حجاب ندارم، اما قانون شکنی نکردم، با این حال دستگیر شدم. فقط به خاطر این که مانتوی آبی روشن و شال و شلوار سفید پوشیده بودم و کمی آرایش داشتم. گفتم هوا گرم است و توان بیش از این لباس پوشیدن ندارم، اما مامور گشت ارشاد با رفتار خشن و توهین و دشنام به من گفت چطور من می توانم مانتو و مقنعه و چادر بپوشم اما تو نمی توانی؟ بعد هم مرا دستگیر کرد و تا خانواده ام برایم لباس بلند و تیره بیاورند و آزاد شوم، چند ساعت طول کشید و کلی دردسر خانوادگی برایم درست شد.»
ترانه عطیفی همچنین می گوید: «کسی را موقع مرگ در قبر دیگری نمی گذارند. همان طور که من حق ندارم برای آن خانم گشت ارشادی تصمیم بگیرم که در گرمای تابستان چه بپوشد، او هم نباید حق داشته باشد که برای من تصمیم بگیرد و با ایجاد مزاحمت برای من و زنان دیگر، وقت و اعصابمان را تلف کند و زندگی مان را تلخ کند.»
به گفته یک مامور زن گشت ارشاد مستقر در خیابان ولیعصر تبریز، زنان طبق شرع اسلام و قانون جمهوری اسلامی ایران حق ندارند با پوشش های نامتعارف بیرون بیایند و هم خودشان گناه کنند و هم مردان جامعه را به گناه بیاندازند. از او درباره حق آزادی پوشش زنان می پرسم؛ مرا با تهدید به جلب دور می کند و می گوید: «این حرف ها مال غرب فاسد است و با جامعه و مردم ما نسبتی ندارد.»
پایبندی به حجاب اسلامی یکی از اصول مورد تاکید در پروسه رسیدگی به صلاحیت زنان کاندیدای شورای شهر و مجلس شورای اسلامی است که نمونه های مستند نشان داده اگر شائبه ای نسبت به نقض آن حتی بعد از تایید صلاحیت نیز به وجود بیاید، موجب رد صلاحیت و اخراج یا دستگیری آن نماینده مجلس یا شورا می شود.
خانم فرانک پ. با تاکید بر نقش شوراها در تغییر نگرش حاکمیت نسبت به آزادی زنان می گوید: «اگر شوراها نتوانند مشکلات اجتماعی شهروندان را حل کنند، یا دست کم در مسیر حل آن گام بردارند، کارکرد این نهاد چیست؟ اما نکته این جاست که متاسفانه معمولا مسائل و دغدغه های زنان، خصوصا در مواردی مثل آزادی حق پوشش اولویت دست چندم به شمار می آید و به آن توجه نمی شود. در حالی که این موضوعی روزمره است که زنان همواره در زندگی شان با آن مواجهند و محدودیت و ممنوعیت را در لحظه به لحظه زندگی شان تجربه می کنند.»
او در پاسخ به این سوال که آیا همه زنان از نظر پوشش در جامعه تحت سرکوب و نقض حقوق هستند، توضیح می دهد: «ایران کشوری مذهبی است و به طور سنتی عده قابل توجهی از زنان پوشش چادر دارند. هرچند این در واقع انتخاب آنان نیست و از طرف عرف و خانواده برای آنان انتخاب شده است، اما اگر آنها اعتراضی به این پوشش ندارند و با آن راحتند، حقشان است که خودشان تصمیم بگیرند. در عین حال اگر به تغییر و تحولات همین پوشش چادر بعد از انقلاب ۵۷ توجه کنید می بینید که چقدر از حالت سنتی و عرفی خارج شده و به معیارهای ایدئولوژیک حکومت نزدیک شده است. در آن سال ها، زنان چادری زیر چادرشان مانتو و شلوار و روسری یا مقنعه نمی پوشیدند و لباسی راحت متناسب با فصل داشتند.»
انتخاب پوشش، حقی است که از زنان در ایران سلب می شود و زنانی که حجاب را به عنوان پوشش خود بر می گزینند، به دلیل فشارهای حکومتی بر زنان دیگر، هم سو و هم ردیف حکومت به نظر می رسند و از این جهت حق آنان نیز زایل می شود. شوراهای شهر موظفند به جهت ایجاد برابری و امنیت در جامعه به آزادی حق انتخاب پوشش توجه داشته باشند و برای احقاق آن برنامه ریزی کنند.
