در صحن ـ شوراها ـ محمد پاینده: شهرستان قدس که هنوز اغلب مردم آن را با نام قلعه حسن خان می شناسند با جمعیتی بالغ بر 500 هزار نفر، تنها چند کیلومتر با كلانشهر تهران فاصله دارد. اما اگر گذار کسی به اين شهر بيفتد، باور اینکه تنها اندکی با پایتخت كشور فاصله دارد برایش سخت خواهد بود.
در سال 1388، درست یک ماه قبل از انتخابات، مسئولان استانداری تهران به فکر جدا کردن شهر قدس از شهریار و تبدیل آن از بخش به شهرستان افتادند. تابلوي بخشداري «قلعه‌حسن‌خان» يك شبه به فرمانداري شهرستان قدس تبديل شد. اما به باور ساکنان، این تحول بدون درنظر گرفتن هيچ يك از مولفه‌هاي توسعه از جمله ايجاد زيرساخت‌هاي خدماتي و عمومي، اختصاص بودجه هاي مناسب و برنامه‌ريزي اصولي انجام شد.
از این جا رانده و از آن جا مانده!
مهدی که معلم دبیرستان و ساکن شهرستان قدس است درباره تبدیل بخش قلعه حسن خان به شهر قدس می گوید: «با جدا شدن شهر قدس از شهریار، حال و روز ما مصداق ضرب‌المثل از اینجا مانده و از آنجا رانده شد. دیگر بودجه ای از شهرستان شهریار به اینجا اختصاص داده نشد و بودجه اختصاصي خود شهر قدس هم بسيار ناچيز و منابع درآمدي آن نيز به علت فقر عمومی مردم خیلی ناپايدار بود.»
ابراهیم هم که کارگر کارخانه دنیای فلز در وردآورد است در این باره می گوید: «خوشحالی مردم قلعه‌حسن‌خان از تبدیل شدن به شهرستان خیلی طول نکشید و ما به زودی متوجه شدیم حتي اگر نام اینجا را زعفرانیه هم بگذارند، قلعه‌حسن‌خان همچنان قلعه حسن خان باقی می ماند.»
بی توجهی مسئولان به وضعیت این شهر که اغلب ساکنان آن کارگرانی هستند که در صنایع واقع در جاده قدیم کرج کار می کنند، سبب انباشته شدن مشکلات و مسائل شهری برای مردم شده، که از آن جمله می توان به فرسوده و غیر ایمن بودن بافت مسکونی، مشکل فاضلاب شهری و همین طور نیمه تمام ماندن اغلب پروژه های عمرانی اشاره کرد.
خانه هایی که چند شبه ساخته شده اند
فرشاد که مغازه دار و ساکن خیابان بعثت است به فرسوده و ناپایدار بودن اغلب خانه های مسکونی شهر قدس به عنوان یکی از مشکلات اصلی شهر اشاره می کند. به گفته او «در اینجا می‌توان با چند پاره آجر و بلوک سیمانی، چهاردیواری را با دیوارهای وصله پینه‌ای، به‌دور از چشم ماموران شهرداری ساخت.»
او خود به یاد می آورد که خانه شان را ظرف چند شب در دوران عزاداری ماه محرم ساختند: «پارچه سیاه بزرگی را جلو زمین کشیدیم تا کارهای ساختمانی از چشم ماموران شهرداری دور بماند. ظرف ده روز عزاداری ماه محرم کار ساختن خانه ما تمام شد.»
سعید هم که برادر و شریک مهدی است با اشاره به این که تا چند سال پیش به علت وقفی بودن نیمی از زمین های شهرستان قدس، به کسی مجوز ساخت داده نمی شد و همه مجبور بودند به همین شکل خانه هایشان را بسازند، می گوید: «امروز هم خیلی اوضاع تغییر نکرده و به راحتی می توان برای آپارتمان هایی که سرسری ساخته شده اند، با دادن رشوه، مجوز و پایان کار گرفت.»
به گفته او هیچ کدام از منازل و آپارتمان های مسکونی شهر قدس که به شکل غیر قانونی و یا با دادن رشوه ساخته شده اند، ایمن نیستند و در صورت وقوع حتی یک زلزله کوچک، فاجعه بزرگی در شهر رقم خواهد خورد.
فاضلاب خانگی، همبازی کودکان شهر قدس
شهروندان شهر قدس همچنین از رها شدن فاضلاب برخی از محله‌های شهر، به ویژه 30 متری شورا، 24 متری بهاران، شهرک نیروی انتظامی و شهرک 9 دی به جوی خیابان ها شکایت دارند، جوی هایی که بوی نامطبوع تعفن شان، هر عابری را آزار می‌دهد.
احمد که ساکن 30 متری شورا است می گوید: «طرح فاضلاب شهر قدس که 10 سال است شروع شده، نیمه‌تمام روی زمین مانده و تنها یک مرحله از طرح تصفیه خانه آن اجرا شده است. به همین دلیل مالکان بسیاری از ساختمان‌ها به خاطر فرسودگی چاه های فاضلاب شان که دیگر قدرت جذب آب را ندارند، اقدام به رها کردن فاضلاب در کوچه ها می‌کنند.»
او با انتقاد از بی توجهی مسئولان شهرداری ادامه می دهد: «ما برای رفت‌وآمد در کوچه باید از بین فاضلاب ها عبور کنیم. فرزندانمان باید با همبازی هایشان در این محل بین این همه آلودگی مشغول بازی شوند و خیلی از بچه‌ها هم در تماس با آب های سطحی دچار بیمار‌های عفونی و پوستی شده‌اند. از طرفی دیگر، گاهی این پساب ها و فاضلاب ها به منازل همسایه ها نفوذ کرده و باعث آلودگی و بیماری ساکنان می‌شود.»
لیلا هم که ساکن خیابان کاج است با اشاره به این که بارها به خاطر این وضع و آلودگی محل با اهالی به شهرداری، مرکز بهداشت و اداره آبفای شهرستان قدس مراجعه کرده اما اقدامی جدی و بازدارنده در این زمینه صورت نگرفته، می گوید: «جمع شدن این آب های خانگی و فاضلاب ها، اول صبح چهره زشتی به محله مان می دهد و همیشه باید بوی نامطبوع و حشرات ناشی از جمع شدن این فاضلاب ها را تحمل کنیم.» او ادامه می دهد: «با این اوضاع ، حتی روی دعوت میهمان از روستای مان را هم نداریم که بگوییم ما در محیط شهری زندگی می‌کنیم.»
مسئول تکمیل پل ورودی شهر قدس کیست؟
بیشتر جمعیت انبوه شهرستان قدس در ساعات اولیه صبح برای رسیدن به محل کارشان از شهر خارج شده و عصرها برمی گردند. انبوه ماشین هایی که در ساعات پایانی روز وارد شهر قدس می شوند ترافیک سنگینی را ایجاد کرده و مردمی که از یک روز کار سخت خسته شده اند، باید مدت طولانی را هم در ترافیک بگذرانند.
برای حل این مشکل، مسئولین اقدام به اجرای پروژه تقاطع غیر همسطح ورودی شهر قدس کرده اند اما بعد از هفت سال هنوز این پروژه تکمیل نشده و معلوم نیست چند سال دیگر مردم باید ستون‌های نیمه‌کاره و داربست‌های زنگ‌زده این تقاطع را نگاه کنند. مشکل این پروژه این است که هیچ کس مسئولیت تکمیل آن را بر عهده نمی گیرد.
زهرا حسینی، عضو شورای اسلامی شهر قدس می گوید: «پروژه ورودی شهر یک پروژه ملی است و بودجه و اعتبارات آن بر عهده وزارت راه و شهرسازی است. با این حال، مردم از ما به عنوان نماینده خود در شورای شهر انتظار دارند که این مشکل را بر طرف کنیم» در مقابل، نادر محمدزاده، مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران اخیرا گفته است: «تامین مالی پروژه تقاطع غیر همسطح قدس به دلیل قرار داشتن در محدوده شهر بر عهده شهرداری است و در مرحله جدید شهرداری هیچ همکاری مالی در این زمینه نداشته است.»
در حالی که شورای شهر و اداره مسکن و شهر سازی هر کدام به نوعی از خود سلب مسئولیت می کنند دود این مشکل در حال رفتن به چشم شهروندانی است که بعد از ساعات طولانی کار در کارخانه ها و مراکز خدماتی تهران باید به خاطر ماندن در ترافیک ورودی شهر قدس عزا بگیرند.
راه حل چیست؟ پیوستن به تهران یا تشکیل یک شورای شهر قوی؟
انباشته شدن مسائل و مشکلات شهری در شهر قدس باعث شده که بسیاری از شهروندان و فعالین اجتماعی شهر قدس از مسئولین شهری قطع امید کرده و راه حل را در پیوستن به تهران جستحو کنند. امیرلو، یکی از صاحب نظران شهر قدس با اشاره به این که تزریق منابع مالی به این شهر نه تنها چاره ساز نیست بلکه مرهمی موقتی خواهد بود می گوید: « الحاق به تهران تنها راه دائمی حل مشکلات شهر قدس است.»
مطالبه الحاق شهر قدس به تهران در میان کابران فضای مجازی شهر هم طرفدارانی دارد. به عنوان مثال، تعدادی از شهروندان با راه انداختن صفحه فیسبوکی به نام «قلعه حسن خان پاره تن پایتخت»، خواهان پیوستن شهر قدس به شهرداری تهران هستند.
در مقابل، برخی دیگر از فعالین اجتماعی شهر قدس نظر دیگری دارند. مهدی با نامحتمل دانستن الحاق شهر قدس به شهرداری تهران می گوید: «قدم اول در حل مشکلات شهر، تشکیل یک شورای شهر قوی، متخصص و متعهد به مردم است.» به عقیده او مردم شهر قدس باید با انتخاب کاندیداهایی که برنامه روشنی برای حل مشکلات دارند و می توانند حق شهر را از مسئولین استانی و کشوری بگیرند، به شیوه ای واقع بینانه با مسائل شهرشان برخورد کنند.
