در صحن ـ شوراها ـ مازیار: ایران فقط تهران نیست؛ حتی شهرهای بزرگ و مطرح‌اش، مشهد و اصفهان و تبریز و شیراز هم نیست؛ اینجا در سیستان و بلوچستان هم مطابق نتایج آخرین سرشماری مرکز آمار ایران، بیش از دو میلیون و 775 هزار نفر از جمعیت ایران (حدود سه و نیم درصد شهروندان کشور) زندگی می‌کنند. از این میزان، بیش از 672 هزار نفر در زاهدان و حومه و روستاهای آن زندگی می‌کنند که سهم شهر زاهدان حدود 593 هزار نفر است.
چنین شهری، آن‌هم با توجه به موقعیت خاص آن (فاصله نزدیک به دو کشور پاکستان و افغانستان) و نیز ترکیب جمعیتی‌اش (همزیستی اهل سنت و شیعه) و با جمعیت چند صد هزار نفری و ابعاد (بیش از 55 کیلومتر مربع)، نیازمند مدیریت شهری مناسب است و شورایی با کیفیت و متخصص و دارای توان تخصصی و تجربه عملی و البته اهل مدارا و کار جمعی.
شاید با درک این وضع و آگاهی بیشتر شهروندان زاهدانی از جایگاه و اهمیت شورای شهر است که در مقطع ثبت‌نام نامزدهای شوراهای اسلامی شهر و روستا، فرمانداری زاهدان شاهد روانه شدن سیل داوطلبان بود؛ داوطلبانی که از قشرهای مختلف بودند و متعلق به جناح‌های سیاسی رنگارنگ و بسیاری نیز مستقل.
ثبت‌نام قابل توجه زاهدانی‌ها
استقبال شهروندان زاهدان از انتخابات شوراها تا این جای کار (مرحله ثبت‌نام) محسوس و معنادار بوده است. فرمانداز زاهدان خبر داده که حدود هزار و 380 نفر در این شهرستان برای انتخابات ثبت‌نام کرده‌اند که حدود هزار و 271 نفر آنها مرد بوده‌اند.
تعداد خانم‌هایی که در زاهدان برای شوراهای شهر و روستا ثبت‌نام کرده‌اند، همچنان و به شکل قابل تأملی نسبت به نامزدهای مرد، کمتر بوده است: 109 نفر؛ یعنی چیزی حدود 8 درصد کل افراد ثبت‌نام کرده.
البته برای انتخابات شورای شهر زاهدان 376 نفر ثبت‌نام کرده‌اند؛ 322 مرد و 54 زن. این به معنای ثبت‌نام 14 درصدی زنان در شهر زاهدان است.
فرماندار زاهدان البته تاکید کرده است که آمار نشان‌دهنده افزایش نرخ مشارکت زنان زاهدان در انتخابات شوراهاست.
نکته مهم و قابل اشاره دیگر، رتبه 6 کشوری زاهدان در استقبال از پنجمین انتخابات شوراهاست. به بیان دیگر، در میزان استقبال شهرها برحسب تعداد کرسی‌های شهری در انتخابات شورای اسلامی شهر، زاهدان رتبه ششم را در کشور از آن خود کرده است.
ثبت‌نام زیر سایه رقابت و تبلیغات تلگرامی
اتفاق جالب توجه امسال در انتخابات شورای شهر زاهدان، تبلیغ گسترده نامزدها در کانالهای تلگرامی است. خیلی از نامزدها با استفاده از روابط شخصی یا سیاسی یا حتی بده‌بستان‌های اقتصادی و مالی با ادمین‌ها و مدیران کانالهای تلگرامی، خبر ثبت‌نام خود را با عکس و حاشیه در این کانال‌ها منتشر کردند.
کم نبودند نامزدهای گمنامی که با استفاده از این امکان، اعلام می‌کردند که «شاید» در انتخابات نامزد شوند؛ و البته درنهایت در مهلت و روزهای مقرر، به فرمانداری رفتند و با خویشان و دوستان خود، عکس دسته‌جمعی گرفتند.
امکان سهل و آسان و رایگان تلگرام، به یک معنا فرصت برابری برای همه نامزدها فراهم کرده که خود را در انتخابات معرفی و برنامه‌ها و مواضع خود را درباره مدیریت شهر زاهدان، اعلام و منتشر کنند. هرچند که درنهایت، باز این شبکه‌های اجتماعی همسو و مشتریان ثابت کانال‌ها هستند که اقبال به یک نامزد را مشخص خواهند کرد.
برای همین هم شنیده می‌شود که برخی کانالهای پرمخاطب محلی، برای انتشار عکس و خبر ثبت‌نام برخی نامزدها، «رایگان» عمل نکرده‌اند.
علاوه بر این، باید به رقابت و منازعه جدی اشاره کرد که میان کانالهای تلگرامی همسو با دولت و اصلاح‌طلبان از یک طرف، و نیز مخالف دولت و متعلق به اصول‌گرایان، از طرف دیگر، در جریان است و خودش را از همین مرحله (ثبت‌نام نامزدها) آشکار کرده است و قطعا با نزدیک شدن به انتخابات شدت خواهد گرفت.
حاشیه‌های ثبت‌نام نامزدهای شوراها در زاهدان
مشتریان شوراها در اطراف فرمانداری زاهدان از شب عید تا ششم فروردین، کم نبودند. در میان داوطلبان انتخابات پنجم شوراهای زاهدان افراد گوناگونی قابل شناسایی بودند؛ از اغلب اعضای شورای چهارم و برخی اعضای شوراهای پیشین گرفته تا برخی معاونان و وابستگان شهرداری در دوره‌های قبل در زاهدان؛ از برخی چهره‌های سیاسی و اجرایی محلی تا بعضی مقام‌های نظامی ـ امنیتی استان (که البته از محل کار قبلی خود، ظاهرا بازنشسته شده‌اند و به هر دلیل و انگیزه عزم حضور در شورا کرده‌اند)؛ و نیز از جوانان و فارغ‌التحصیلان جدید دانشگاه گرفته تا معلم و پزشک و مهندس و حتی روحانی؛ شهروندان مستقلی که به امید حضور در شورای آتی زاهدان، مدارک خود را تحویل فرمانداری دادند.
در گفتگو با برخی از این داوطلبان، مشخص شد که اغلب آنها شناخت و اطلاعات دقیقی از وظایف و اختیارات و دایره کارآمدی شورا ندارند؛ و برای همین هم برخی از آنها وعده‌های کلی و ادعاهای غیرشفاف مطرح می‌کردند.
اما در عین حال، کم نبودند داوطلبانی که معلوم بود درباره شورا مطالعه دارند و با نقد عملکرد شوراهای قبلی زاهدان و نیز مطلع از مشکلات شهر ثبت‌نام کرده و وارد گود شده‌اند.
چهار داوطلب جالب توجه
حجت، کارشناس ارشد حقوق یکی از معدود داوطلبانی بود که به نظر می‌رسید نگاه دقیقی به شورا دارد؛ او تاکید کرد که «به نظر من باید کسانی وارد شورا شوند که در یکی از حوزه‌های تخصصی شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری، عمران و معماری، و یا رشته‌هایی چون اقتصاد و حقوق و جامعه‌شناسی و روانشناسی، دارای دانش و تجربه عملی باشند.»
وی همچنین اضافه کرد که «داوطلبانی استحقاق ورود به شورا را دارند که بتوانند دانش و تخصص خود را با پتانسیل‌های شهر و واقعیت‌های متعدد زاهدان، پیوند بزنند و قابلیت بومی‌سازی نظریه‌هایی را که در دانشگاه آموخته‌اند، داشته باشند و در عمل بتوانند آنها را عملی کنند.»
مهین، دانش‌آموخته مهندسی یکی دیگر از ثبت‌نام‌کنندگان بود که باور داشت: «داوطلبان باید با مقررات و قوانین و وظایف شورا آشنا باشند و به اندازه لازم از دایره اختیارات شهرداری باخبر باشند.»
او همچنین به اهمیت داشتن «روحیه کار جمعی و اقدام مبتنی بر کار شورایی» اشاره کرد و افزود: «واقعا اگر قرار باشد که افراد در شورا ساز خود را بزنند و به فکر پروژه‌های شخصی و منافع فردی و یا گروهی باشند، چیزی از واقعیت و روح شورا نمی‌ماند.»
مهین درعینحال تاکید می‌کند که وجود زنان در ترکیب شورا ضروری است؛ چون «باعث می‌شود بخشی از مشکلات و کاستی‌ها که به چشم آقایان نمی‌آید یا برای ایشان اولویت ندارد، در شورا مطرح شود.» ضمن اینکه «بالاخره نیمی از جمعیت شهر را زنان تشکیل می‌دهند.»
فریبا دیگر نامزدی بود که ایده جالبی داشت: «من اگر انتخاب شوم، حتما ماهی یک ساعت لباس یکی از کارمندان و کارگران شهرداری را خواهم پوشید و کنارشان در محل کارشان حضور پیدا خواهم کرد. فرقی نمی‌کند که ماموران آتش‌نشانی باشند یا ماموران پاکیزه‌سازی شهر و جمع‌آوری زباله یا کارگران فضاهای سبز زاهدان. نفس اینکه با مشکلات و دغدغه‌ها و اولویت‌های اینها همراه و اشنا شویم، خودش برای عملکرد دقیق‌تر شورا مفید است. واقعا امیدوارم که اگر من وارد شورا نشدم، بقیه منتخبان چنین کاری را انجام دهند.»
او همچنین از توزیع ناعادلانه امکانات عمومی در محله‌ها و خیابان‌ها و مناطق خاص شهر انتقاد کرد و گفت: «توسعه شهر باید متوازن و همگون باشد و نه اینکه حاشیه‌ها و مناطق فقیرنشین از چشم شورا و شهرداری دور شوند و خیابان‌های اصلی شهر مورد توجه تبلیغاتی قرار گیرند.»
فریبا همچنین اضافه می‌کند: «پیشنهاد دیگر من این است که تمامی اعضای شورای شهر، دارایی‌ها و اموال منقول و غیرمنقول خود را قبل از شروع فعالیت خود اعلام کنند و در پایان دوره هم در مورد آن اطلاع‌رسانی کنند تا مردم بدانند آنها از شورا برای خود چیزی نیاندوخته‌اند.»
وقتی به او می‌گویم که این خیلی بعید است؛ می‌گوید: «باور کنید من اگر انتخاب شوم این کار را شروع خواهم کرد و بقیه را هم تشویق می‌کنم که چنین کنند.»
عبدالواحد از شهروندان اهل سنت زاهدان دیگر نامزدی بود که نظرات قابل تأملی داشت؛ او تاکید کرد که «من اگر نامزد شده‌ام به پشتوانه تخصص و دانش‌ام و به خاطر علاقه به شهر و محل تولدم است که وارد رقابت انتخابات شوراها می‌شوم.»
او که دانشجوی دکترای مدیریت است قسم می‌خورد که در تلاش برای عضویت در شورا، اصلا شهروندان را با مذهب‌شان جدا نمی‌کند و برایش فرقی نمی‌کند که قرار است برای کدام قسمت از شهر کار کند؛ او ولی درعینحال اضافه می‌کند که «اما قبول کنیم که واقعیت این است که بخش مهمی از جامعه زاهدان، اهل سنت هستند؛ و شورای شهر زاهدان باید شورایی برای همه شهروندان و ساکنان شهر، صرف‌نظر از دین و مذهب آنها باشد. تقسیم امکانات و کمک به آبادانی شهر و رفاه ساکنان مناطق مختلف، باید با عینک بی‌طرفی مذهبی و ایدئولوژی و حتی طبقاتی صورت گیرد.»
عبدالواحد ابراز امیدواری می‌کند که شورای شهر آتی زاهدان شورایی باشد که هم بتواند از وجود شهروندان متخصص و کاربلد و مجرب اهل سنت استفاده کند و هم درعینحال شورایی باشد که اعضای آن، نگاهی جامع به مشکلات شهر داشته باشند و بدون سوگیری مذهبی، برای رفاه اهالی زاهدان تلاش کنند.
آیا چنین شورایی در زاهدان شکل خواهد گرفت؟ اولین موج مهم انتخابات شوراها در زاهدان (ثبت‌نام داوطلبان) به نظر بسیاری از کنشگران مدنی شهر، امید بسیاری برای برگزاری انتخاباتی جدی و با استقبال قابل توجه، ایجاد کرده است. باید منتظر نتیجه انتخابات ماند.
