در صحن ـ شوراها ـ ماندگاری: انتخابات شورای شهر چهارم در مشهد با پیروزی قاطع اصولگرایان، به خصوص جبهه پایداری همراه شد. از فهرست 25 نفره «حامیان جلیلی» 19 نفر به ترکیب شورای شهر چهارم مشهد راه یافتند و الباقی هم افرادی بودند که در فهرست ائتلاف بزرگ اصولگرایان یا جبهه پیروان خط امام و رهبری و دیگر طیف‌های اصول‌گرا قرار داشتند؛ فهرست مشهور به «هو المطلوب» که محافظه‌کاران سنتی و اصولگرایان تندرو را نمایندگی می‌کرد بر نتیجه انتخابات شورا اثرگذار بود.
چهار سال پس از روی کار آمدن شورایی که ترکیب یک‌دست آن از اصولگرایان همدل با تولیت آستان قدس رضوی و رهبر جمهوری اسلامی شکل گرفته، این شورا چه کارنامه‌ای دارد؟ آیا اهالی مشهد از عملکرد این شورا راضی هستند؟ آیا اساسا شورا در چشم شهروندان مشهدی محسوس است و کارنامه آن خودنمایی می‌کند؟
پاسخ تریبون‌های رسمی منطقه و سخنگویان شورا و شهرداری مشهد، به شکلی قابل حدس، «مثبت» است و شامل تجلیل. اما نظر اهالی شهر چیست؟
متاسفانه نظرسنجی مستقل و قابل تکیه‌ای به جهت علمی در این خصوص صورت نگرفته، پس برای کشف پاسخ، گریزی از رفتن به متن شهر و هم‌صحبتی با شهروندان مشهدی نیست. به نیت کشف پرسش‌های یادشده و سوال‌های مشابه، با شماری از شهروندان مشهدی از طیف‌های مختلف، و با شغل‌ها و سلیقه‌های مختلف گفتگو کرده‌ایم.
ارزیابی‌های منفی؛ کارنامه ناامیدکننده شورای اصول‌گرا
نوید، یک مدیر فعال در مشهد که در تماس با شهرداری مشهد هم هست، تاکید می‌کند که «شورا کار عمرانی خاصی نکرده؛ تنها اقدام پرهیاهوی آن، یک خط قطار شهری است که همان هم فعلا به شکل آزمایشی افتتاح شده؛ بماند که این پروژه هم پروژه‌ای واگذار شده به قرارگاه خاتم‌الانبیاء سپاه بود که با کلی تبلیغات و با حضور فرمانده کل سپاه پاسداران همین چند روز پیش در مشهد افتتاح شد.»
نوید همچنین معتقد است که از نظر فرهنگی و سیاسی نیز سوگیری شورا، کاملا مخالف جهت‌گیری‌های عمومی و رسمی دولت روحانی است؛ او می‌گوید: «تمام شهر پر شده از نمادها و شعارهای مرتبط با باورها و عقاید اصولگرایان؛ از مخالفت با برجام گرفته تا مدافعان حرم و حضور نظامی ایران در سوریه و تبلیغ نظامی‌گری و حجاب و مضامین مشابه.»
مهدی، فروشنده عینک در چهارراه دکترای مشهد، خیال ما را راحت می‌کند؛ می‌گوید که هیچ چیز از شورای شهر نمی‌داند و در اقدامات شورا هم چیز قابل اشاره و مهمی نمی‌بیند.
جواد یک فروشنده زعفران در بازار رضای مشهد است؛ او هم تاکید می‌کند که چیزی از کارنامه شورا برایش برجسته و قابل ذکر نیست.
وی البته در یک اظهارنظر کلی می‌گوید، هرچه باشد وجود شورا برای جلوگیری از یکه‌تازی شهردار مفید است.
حمید، کارمند بازنشسته بانک نیز می‌گوید: «متاسفانه افرادی ناکارآمد و عقیده‌محور و سیاسی و بعضا فرصت‌طلب وارد شورا شده‌اند که تنها کار آنها همسویی با برنامه‌های حکومت بوده و کار خاصی برای مردم شهر انجام نداده‌اند.»
حمید همچنین از اینکه عوارض دریافتی از مردم شهر و نیز بودجه‌ای که باید برای بهبود وضع مشهد هزینه شود، صرف دولت‌های هم‌پیمان در منطقه و ریخت و پاش در ایام محرم و صفر می‌شود، به شدت گلایه می‌کند.
مجید، دانش‌آموخته مهندسی است؛ او با تاکید بر حرفه و تخصص‌اش می‌گوید: «من که مهندس عمران و شهرسازی هستم اگر این دوستان حرکت و عملکردی قابل توجه و در خور عمرانی داشتند راحت متوجه می‌شدم؛ ولی متاسفانه غیر حرکت عمرانی خط دو و سه قطار شهری که از خیلی وقت پیش شروع شده و به این حضرات ربطی ندارد، اقدام و یا پیگیری دیگری ندیده‌ام.»
وی همچنین به ترافیک سنگین در مشهد و وضع وخیم آمد و شد در دومین شهر بزرگ کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «شورای شهر و شهرداری هیچ قدم مثبت و موثری برای بهبود این وضع برنداشته‌اند؛ جز یک‌طرفه کردن خیابان‌ها!»
او با اشاره به اینکه شخصا هیچکدام از اعضای شورای شهر مشهد را نمی‌شناسد و افراد متخصص و برجسته‌ای نیستند، اضافه می‌کند: «در زمینه فرهنگی هم از این شورا غیر تبلیغ عنوان “پایتخت معنوی” برای مشهد چیز دیگری ندیدم؛ به نظرم بیشتر کارنامه سیاسی داشته شورا تا کارنامه عمرانی؛ و برمبنای آنچه شنیدم متاسفانه برای تثبیت موقعیت شغلی و حرفه‌ای خود و اطرافیانشان تلاش کرده‌اند.»
حمید تصریح می‌کند که «مطمئنا اگر افراد متخصص و بدون انگیزه سیاسی و مال‌اندوزی در مسند شورا قرار بگیرند برای حل مشکلات شهر مفید خواهند بود؛ هرچند متاسفانه خیلی به این اتفاق ـ آن هم در مشهد به دلایل سیاسی ـ خوش‌بین نیستم.»
مهدی، از فعالان فرهنگی و مطبوعاتی مشهد است؛ او در ارزیابی کارنامه شورای چهارم مشهد تاکید می‌کند که «این شورا، ضعیف‌ترین شورای شهر در چهار دوره بوده است.»
وی در توضیح ارزیابی خود و ریشه‌یابی وضع موجود به «غیرمتخصص بودن اعضای شورا، وابستگی شدید جناحی آنها، انتخاب مدیران غیرکارآمد و در راس آن شهردار ناکارآمد مشهد، بخشش‌های بی‌حساب و کتاب توسط شورا به نهادها و ارگان‌های خاص، غلبه نگاه سیاسی و ایدئولوژیک بر نگاه تخصصی و اجرایی و نیز وابستگی شدید اعضای شورا به امام جمعه تندرو مشهد» اشاره می‌کند.
حسن یکی از فعالان اقتصادی مستقل مشهد هم می‌گوید: «وضعیت كنونی شهر حاكی از نابسامانی ساخت‌و‌سازهای بی‌حساب و کتاب و خارج از برنامه‌ریزی‌های منطقی بوده و بعضا در پروژه‌های بزرگ در قالب رانت و ارتباط انجام می‌شود؛ اتفاقاتی که بدون اطلاع و نظارت شورای شهر نباید رخ دهد؛ اما متاسفانه ادامه دارد و شورا با سكوت در برابر این وضع و بلکه همدلی با این شکل از مدیریت شهری در عمل دارد به مردم مشهد خیانت كرده و می‌كند.»
او همچنین اضافه می‌کند: «از نظر شهروندی مثل من كه سعی می‌كند آهسته بیاید و آهسته برود و کاری به سیاست نداشته باشد، متاسفانه شورا عملكردی كه توأم با حمایت مردم باشد، نداشته است.»
داوری و گزارش متفاوت شهردار و شورای مشهد
ارزیابی و گزارش مسئولان شهر (شورا و شهردار) اما از کارنامه‌شان ـ همچنان که قابل پیش‌بینی است ـ با داوری شهروندان تفاوتی فاحش دارد.
چنان‌که شهردار مشهد با اشاره به تست خط 2 قطار شهری وعده آغاز به کار آن را از بهار سال بعد داده و مدعی شده که این خط «تحول بزرگی در تاریخ پروژه‌های عمرانی مشهد و بزرگترین پروژه از حیث سرمایه گذاری و صرف منابع است.»
او همچنین گزارش داده که سازمان فضای سبز مشهد در کشور برترین است. افزون بر اینها، او از فعالیت‌های عمرانی متعدد در چهارچوب رعایت «اقتصاد مقاومتی» مورد تاکید رهبر جمهوری اسلامی خبر داده است.
سازمان آتش نشانی مشهد و ایستگاه‌های آن هم از منظر این گزارش در حد استاندارد، توسعه و تجهیز شده است. او درصد منظم بودن سفرها، توسط قطار شهری در مشهد را 99.89 دانسته است.
درحالی‌که مشهد از کمی مراکز آموزشی و مدرسه در رنج است، شهردار همچنین گزارش داده که در دوران شورای شهر اخیر، حدود 175 مسجد در مشهد ساخته شده است.
مشهد و یک میلیون حاشیه نشین
واقعیت تلخ در مشهد اما زندگی حدود یک میلیون حاشیه‌نشین در دومین شهر بزرگ کشور و چالش آنها با مشکلات متعدد و آسیب‌ها و مسائل اجتماعی رنگارنگ است. افزون بر این ترافیک و ساخت و ساز ناهمگون کاملا در شهر خودنمایی می‌کند. و این همه زیر سایه‌ی سنگین رویکرد و نگاه ایدئولوژیک مستولی بر شورای شهر و شهرداری مشهد رخ می‌دهد.
مطالبات شهروندان اما خود را حتی در نظرخواهی شورای شهر مشهد متبلور کرده است. حدود 35 درصد پاسخ‌دهندگان معتقدند که شورای شهر باید در «ساماندهی حاشیه شهر و مناطق کم‌برخوردار» ورود کند. حدود 25 درصد مسائل اجتماعی و فرهنگی، حدود 15 درصد حوزه فنی و عمرانی و طرح‌ریزی شهری، و حدود 20درصد نیز بحث حمل و نقل و ترافیک شهری و قطار شهری را مورد اشاره قرار داده‌اند. تنها 5 درصد پاسخ‌دهندگان بر بحث «امر به معروف و نهی از منکر» که ظاهرا مرکز توجه عقیدتی شورای شهر است، تمرکز داشته‌اند.
اینکه داوری و مطالبات اکثریت اهالی مشهد در قبال اوضاع شهر چیست و خود را چگونه در انتخابات شوراهای پنجم آشکار خواهد کرد، نیازمند صبوری است.
