درصحن-شوراها- پژمان تهوری: دو چالش بزرگ به نام «ترافیک» و «آلودگی هوا» در هفته های گذشته به چالشی میان شورا و شهرداری تبدیل شده است. آنها متفق القول اند که خودروهای تک سرنشین یکی از عوامل اصلی افزایش بار ترافیکی و در نتیجه افزایش آلودگی هوا هستند و نسخه درمان بخش آن را «فرهنگ سازی» عنوان می کنند.
ترافیک و آلودگی هوا مشکل جدیدی نیست، سالهاست که این معضلات، چهره کلانشهرها را زشت کرده است. با روی کار آمدن شوراها نه تنها این دو چالش درمان نشده اند بلکه از یک سو شاهد تشدید این دو چالش بوده ایم و از سوی دیگر این چالش ها، چالش سومی ایجاد کرده است با عنوان «نزاع دولت و شهرداری». چراکه هریک دیگری را مسوول حل این مسایل معرفی و کاستی ها را به دیگری نسبت می دهد. این روزها نزاع ترافیکی، شکل سیاسی هم پیدا کرده است. طیف اصلاح طلب شورای شهر تهران، در برابر شهردار و طیف اصولگرای شورا قرار گرفته است و هر روز دامنه این نزاع توسعه پیدا می کند، بی آنکه گره ای از معضل ترافیک باز شود.
کارشناسان و ناظران مسایل شهری نیز انگشت اتهام را متوجه فقدان «فرهنگ سازی» در استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی و استفاده بی رویه از «خودروهای شخصی تک سرنشین» کرده اند. امیرجعفرپور کارشناس حمل و نقل با انتقاد از عدم استفاده صحیح و کارآمد از سیستم حمل و نقل عمومی و با تاکید بر ضعف ها و کاستی های موجود، می گوید: همین توان فعلی هم که وجود دارد (سیستم حمل و نقل عمومی) به دلیل بی‌برنامگی و حضور خودروهای تک سرنشین، مسیر باز و بدون ترافیکی برای عبور و مرور آن ها وجود ندارد و همین موضوع باعث می شود تا کارایی لازم را نداشته باشد.
او راه حل معضل استفاده بی رویه از خودروهای تک سرنشین را جیره بندی بنزین می داند. حال آنکه این پیشنهاد پیش از این در ایران تجربه شده، اما نتیجه آن دلالی کارت سوخت و پیدا شدن بازار سیاه بنزین، بوده است. سرخو رئیس کمیته حمل و نقل شورای شهر تهران نیز معتقد است که ما نیازمند فرهنگ سازی برای استفاده بیشتر از ناوگان حمل و نقل عمومی هستیم. او حذف سرویس ایاب و ذهاب کارمندان دولت در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد را در استفاده بیشتر کارمندان از خودرو شخصی و افزایش بار ترافیک، موثر می داند.
فرهنگ سازی، که همواره بعنوان یک راهکار از سوی مدیران برای حل هر معضل و مشکلی عنوان می شود، حتما فواید و اثراتی دارد اما اعمال مدیریت شایسته و اصلاح قوانین شهری و ترافیکی، احتمالا اثرات بیشتری دارد که در پی می آید.
حل معضل خودروهای تک سرنشین
معضل خودروهای تک سرنشین، بعنوان یکی از موثرترین عوامل تشدید بار ترافیکی، در کلان شهرهای پیشرفته دنیا به شیوه هایی غیر از «فرهنگ سازی» حل شده است. مدیران کلانشهرهای دنیا چگونه این معضل شهرشان را کاهش داده اند؟ اگرچه هر شهری در امریکا قوانین خاص خود را دارد ولی تا حدودی مواردی که در ادامه می اید، در شهرهای نیویورک، واشنگتن، شیکاگو، بوستون، سانفرانسیسکو و … شبیه به یکدیگر است، اما نگارنده بعنوان ساکن شهر بوستون از قوانین این شهر بعنوان نمونه یاد می کند.
۱- اعمال محدودیت پارکینگ در خیابان های اصلی و فرعی
وقتی قصد سفر به مراکز پرتردد کلانشهرها را دارید، اگر بخواهید با خودرو شخصی سفر کنید، اولین سوالی که به ذهن می رسد این است که کجا می توانم ماشین ام را پارک کنم؟ کنار خیابان، پارکینگ عمومی، یا پارکینگ خصوصی؟ کنار خیابان ارزانترین جا برای پارک کردن است اما باید مطمئن شوید اجازه پارک کردن دارید. بیشتر خیابان های فرعی، احتمالا جایی برای پارک کردن پیدا نمی کنید، چون اکثر قریب به اتفاق آنها، مختص ساکنان محلی است، یعنی ماشین شما باید حتما برچسب محلی داشته باشد که بتوانید آنجاها پارک کنید و چون شما از محله دیگری می آیید پس چنین برچسبی ندارید. لذا پارک کردن بدون برچسب شهرداری، مساوی است با جریمه. در شهر بوستون پارک در خیابانی که محدود به ساکنان آن محله است ۴۰ دلار جریمه دارد یعنی معادل تقریبی ۱۶۰ هزار تومان. در برخی از این خیابانها شما نه تنها جریمه خواهید شد، بلکه ماشین شما با جرثقیل به پارکینگ منتقل می شود. در این حالت علاوه بر پرداخت ۷۰ دلار جریمه، مکلف به پرداخت ۱۰۰ دلار بابت حمل ماشین به پارکینگ و هزینه پارکینگ هستید. ضمن اینکه اگر ظرف ۲۱ روز جریمه پرداخت نشد تا ۵۰ درصد میزان جریمه افزایش پیدا می کند. پس مجبورید قید پارک کردن در خیابان های فرعی را بزنید.
در خیابان های اصلی معمولا جای پارک با پارکومتر وجود دارد. در شهر بوستون برای هر ساعت پارک ۲ دلار معادل تقریبی ۸۰۰۰ تومان باید پرداخت کنید. البته مشکل بزرگتر این است که در بیشتر این خیابانها حتی با پرداخت وجه پارکومتر باز بیش از ۲ ساعت نمی توانید پارک کنید. بنابراین کارمندی که قرار است هشت ساعت در محل کار حضور داشته باشد، ممکن نیست که بتواند ماشین اش را کنار خیابان پارک کند. از سوی دیگر پارک در خیابانهای پرتردد در ساعات اوج ترافیک کلا ممنوع است و پارک کردن با جریمه و حمل خودرو با جرثقیل به پارکینگ همراه خواهد شد.
اگر نخواهید خودرویتان را در خیابان پارک کنید، باید آن را به پارکینگ عمومی ببرید، تعداد پارکینگ عمومی زیاد نیست، یعنی ممکن است نزدیکترین پارکینگ عمومی به محل کار شما، بیش از ده دقیقه و بیشتر، پیاده فاصله داشته باشد، ضمن اینکه برای هر روز پارک در پارکینگ عمومی میانگین باید ۲۵ دلار معادل ۱۰۰ هزارتومان پرداخت کنید.
بنابراین محاسبه سود و ضرر مالی مسافرت با ماشین شخصی به مناطق پرتردد شهر، بیشتر مردم را به سمت استفاده از وسایل نقلیه عمومی سوق می دهد، مگر اینکه محل کار شما پارکینگ خصوصی داشته باشد و استفاده از آن برای کارمندان مجانی باشد چراکه برخی از شرکت ها از کارمندان شان بابت پارکینگ مبلغی از حقوق شان را کسر می کنند، حالا می توانید اسم این را فرهنگ بالای شهروندان در استفاده از وسایل نقلیه عمومی بگذارید ولی واقعیت محاسبه اقتصادی است تا فرهنگ عمومی.
۲- قوانین تشویقی
ایجاد خط ویژه خودروهای چند سرنشین در خیابانهای و بزرگراههای پرتردد، سیاست دیگری است که شهروندان را به پرهیز از خودروی تک سرنشین، تشویق می کند. معمولا در ساعاتی که بار ترافیکی در اوج است و تردد به کندی انجام می شود، خودروهایی که بیش از دو سرنشین دارند می توانند از خط ویژه استفاده کنند، حال آنکه خودروهای تک سرنشین مجبورند در ترافیک بمانند. ایجاد این خطوط در کاهش استفاده از خودروی تک سرنشین موثر بوده است. برخی از شهرهای بزرگ مثل نیویورک، برای جلوگیری از ورود خودروهای تک سرنشین به داخل شهر، عوارض بزرگراهها را برای خودروهای چند سرنشین ارزانتر کرده اند تا رانندگان تنها به سمت مرکز شهر سفر نکنند و افرادی دیگری را با خود ببرند.
۳- اجرای قانون برای همه
قوانینی که در بالا توضیح داده شد برای همه به شکل یکسان اجرا می شود. نه با کارت خبرنگاری می شود این قوانین را دور زد و نه با داشتن پست و مقام. اگر ورود به خط ویژه ممنوع است فرقی نمی کند صاحب منصب اید یا شهروند عادی، ورود ممنوع است.
بنابراین به نظر می رسد به جای هزینه کردن مبلغ کلانی از بودجه شهرداری برای تبلیغ استفاده نکردن از خودروی تک سرنشین، شهرداری باید با هماهنگی اداره راهنمایی و رانندگی، شرایط پارک کردن در خیابانها و محله های پرتردد و شلوغ را به حدی سخت و گران کند که مردم ترجیح دهند، از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. صد البته توسعه سیستم حمل و نقل عمومی و افزایش ظرفیت آن برای پاسخگویی مناسب به شهروندان، مقدمه اجرای چنین اقدامی است.
