درصحن-شوراها – آزمون محبی: زنان نیمی از جامعه هستند، اما آمار و ارقام نشان از آن ندارد که این نیمه جامعه، سهم متناسبی در عرصه مدیریتی داشته باشند. شوراهای شهر و روستا نیز از این قاعده مستثنی نیستند. هرچند حضور «کمی» زنان در عرصه‌های تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی، نقش بسیار مهمی در رویکرد کلان جامعه و حاکمیت برای به رسمیت شناختن این نیمه جامعه و تحقق حقوق آن دارد، اما حضور «کیفی» نیز از اهمیت وافری برخوردار است. با این رویکرد در واپسین ماه‌های عمر چهارمین دوره شورای شهر رشت، مروری خواهیم داشت به مواضع دو عضو زن شورای شهر رشت.
«شهر باران» – نام مستعاری که برای شهر رشت استفاده می‌شود – که سابقه تشکیل اولین انجمن شهری‌اش به سال ۱۳۰۵ بازمی‌گردد، پس از سال ۱۳۷۷ که شوراهای شهر و روستا در جمهوری اسلامی برای اولین بار شکل گرفت، اولین شورای اسلامی خود را با ۹ عضو تشکیل داد. تعداد اعضای شورای شهر رشت در دوره‌های بعد به استناد قانون افزایش یافت و در حال حاضر در چهارمین دوره به ۱۵ نفر رسید.
از جمع ۱۵ عضو فعلی شورای شهر رشت، تنها دو نفر زن هستند. هر چند همین تعداد کم در مقایسه با دوره قبل‌اش (دوره سوم) که هیچ زنی در آن عضویت نداشت، «پیشرفت» محسوب می‌شود! فرانک پیشگر و فاطمه شیرزاد، دو عضو فعلی شورای شهر رشت هستند که به نوعی نمایندگی زنان و مطالبات آنها را نیز باید برعهده داشته باشند.
بانوی حامی محیط زیست و میراث فرهنگی
فرانک پیشگر یکی از اعضای جوان شورا و دانش‌آموخته مهندسی عمران و متخصص محیط زیست است. او در شورای شهر رشت، ریاست کمیسیون بهداشت، محیط زیست و خدمات شهری را برعهده دارد. وقتی به پایگاه اینترنتی‌اش سر می‌زنی، شعارها و نام وب‌سایت‌اش نشان از برجستگی دغدغه‌های محیط زیستی‌اش دارد، و این دغدغه‌ها چندان هم بی‌تناسب با تحصیلات و تخصص‌اش نیست.
گزارش‌هایی هم که از نشست‌های کمیسیون تحت ریاست «پیشگر» منتشر شده، با محوریت مباحث زیست محیطی است. این عضو شورای شهر رشت البته توجه ویژه‌ای به حفظ و حراست از بناهای فرهنگی و میراث گیلان زمین و البته بافت گل و گیاه آن نشان داده است. بازدید از باغ تاریخی سالار مشکات و توجه به حفظ گونه‌های گیاهی منطقه، و یا پیگیری معضل پسماندهای شهری در جنگل سراوان که در سال‌های اخیر یکی از معضلات محیط زیستی منطقه بود و هست، از جمله اقدامات این عضو شورای شهر رشت است. در ماجرای «پسماندهای سروان» موضوع به یک بحث فرا منطقه‌ای هم تبدیل شد و پای معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست هم به ماجرا کشیده شده است. فرانک پیشگیر در زمینه پیگیری این موضوع یکی از نمایندگانی بود که از معاون رئیس‌جمهوری درخواست کرد تا برای حل بحران سروان، «موانع احداث تصفیه‌خانه سروان» را در سطح کلان مرتفع سازد.
به ادعای یک عضو شورای شهر رشت «در حال حاضر روزانه ۷۰۰ تن زباله وارد جنگل سراوان می‌شود که ۵۰۰ تن آن مربوط به رشت است» و این موضوع جمعیتی بالغ بر هشت هزار نفر در روستاهای اطراف این منطقه و از جمله خود روستای سراوان را تحت تاثیر قرار داده است.
توجه به مسایل خاص زنان تا چه مقدار از اولویت‌های این عضو شورای شهر رشت بوده است؟
خودش در پاسخ به این پرسش گفته که «پیگیری مطالبات شهروندان در مدیریت شهری انحصار به مرد بودن یا زن بودن ندارد تا نگاه جنسیتی داشته باشیم. اما از آنجایی که بنده به عنوان یک خانم در جایگاه عضو شورا حضور دارم مسلم است مسائل و مشکلات مربوط به بانوان به عنوان اولویت محسوب می‌شود و سعی می‌شود در حل آنان با تمایل بیشتر و نگاه ویژه‌تر توجه گردد.»
او البته حضور پررنگی در مناسبت‌های مرتبط با زنان هم دارد. از حضور در مسابقه فوتسال زنان گرفته تا بازدید از نمایشگاه‌های صنایع دستی زنان.
فرانک پیشگر در آخرین سال این دوره شورای شهر، در روز رای‌گیری برای هیات رئیسه سال آخر، خود را نامزد ریاست شورای شهر هم کرد. اقدامی که ظاهرا چندان به مذاق دیگر اعضا خوش نیامد و با ترک جلسه از سوی هفت عضو شورا، نشست از رسمیت افتاد و انتخابات به تعویق افتاد. فاطمه شیرزاد، دیگر عضو زن این شورا نیز در جمع اعضایی بود که جلسه را ترک کردند. هر چند در نهایت ریاست شورا به فرد دیگری رسید و «پیشگر» سخنگویی شورا را در سال آخر برعهده گرفت، اما اقدام ناگهانی او در نوع خود جالب توجه بود. او در مصاحبه‌ای، «فقدان صداقت در جمع اعضای شورای شهر» را دلیل این اقدام خود دانست.
رقابت زنانه در شورای رشت
فاطمه شیرزاد، دیگر عضو زن شورای شهر رشت است. او تا تغییرات در هیات رئیسه در آخرین سال این شورا، سمت سخنگویی شورای شهر رشت را نیز برعهده داشت. سمتی که در آخرین انتخابات به دیگر زن این شورا (فرانک پیشگر) واگذار کرد.
سمت سخنگویی شورا، سبب حضور پررنگ او در عرصه رسانه‌ها بود. با این وجود او نیز عضو کمیسیون بهداشت، محیط زیست و خدمات شهری بود و هست. جالب است که او پیش از ریاست «پیشگر» بر این کمیسیون، رئیس این کمیسیون هم بود! ظاهرا رقابت این دو، موضوع دنباله‌داری است!
در بهار سال جاری (۱۳۹۵) در نشستی رسمی به مناسبت بزرگداشت «شهدای مدافع حرم»، این عضو شورای شهر انگشتری فیروزه‌ای از «سردار قاسم سلیمانی» – فرمانده نیروی قدس سپاه – هدیه گرفت و این هدیه را «افتخاری بزرگ» نامید.
فاطمه شیرزاد البته در نطق‌های خود پیگیر برخی از موضوعات مرتبط با زنان هم هست. او در یکی از نطق‌های اخیر خود توجه شهرداری به حوزه ورزش و سلامت بانوان را خواستار شد.
او البته در موضعی دیگر خواهان آشنایی کودکان با حجاب قبل از ۹ سال هم شده است. فاطمه شیرزاد نیز همانند دیگر اعضا بخشی از فعالیت‌های خود را به بازدید از مناطق مختلف اختصاص می‌دهد تا با مشکلات شهروندان آشنایی پیدا کند.
نتیجه حضور زنان در شوراها؟
اما پرسش اساسی این است که حضور زنان در عرصه تصمیم‌گیری تا چه میزان به تغییر رویکردها و تحقق و تصویب طرح‌ها و برنامه‌هایی که به توانمندسازی زنان جامعه بیانجامد تاثیر گذار بوده است. اینجاست که مساله «کمیت» و «کیفیت» حضور زنان در عرصه‌های کلان مدیریتی حائز اهمیت می‌شود. واقعیت این است که شاید به لحاظ آماری میزان حضور زنان و عضویت آنها در شوراهای شهر و روستا در سراسر کشور بالا و بالاتر رود، اما آیا این افزایش کمی به بهبود کیفی وضعیت زنان و پیگیری مطالبات‌شان نیز منتج می‌شود؟
با مروری به چند صد صفحه گزارش عملکرد شورای شهر رشت در دوره فعلی، آنچه تاسف برانگیز است، بی‌فروغ بودن سهم زنان و معضلات بنیادین نیمی از جامعه، در کارنامه عملکرد این شورا است. هرچند واقعیت دیگر این است که این رویه و رویکرد تنها اختصاص به یک شهر یا کلانشهر ندارد و به راحتی می‌توان فقدان آن را در بخش‌های دیگر و حتی در رویکردهای کلان کشور نیز شاهد بود.
بهار سال آینده که باز هم فصل انتخابات و وعده‌های انتخاباتی فرا می‌رسد، بد نیست از هر کسی که ادعای نمایندگی مردم را دارد، این پرسش را مطرح کرد که تاکنون برای نیمی از جامعه (زنان) چه گامی برداشته‌ای؟ گام‌های مشخص آینده‌ات چیست؟ بی‌تردید طرح مطالبات اولین گام برای ترویج و تبدیل آن به یک دغدغه جمعی است. تا شاید دغدغه‌های جمعی فشاری باشند برای رهایی از بی‌تفاوتی‌ها در عرصه تصمیم‌گیری‌ها.
