فراکسیون امید، امید دولت و اصلاحات در مجلس دهم

درصحن: اعلام پیروزی قاطع «ائتلاف امید» در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه تهران، نوید بخش فراکسیونی پرتعداد به نام «امید» در مجلس دهم بود. انتظار می رفت ائتلافی که توانسته بود هر سی کرسی تهران را از آن خود، و در شهرستانها تعداد قابل توجهی را راهی مجلس کند، بتواند در مجلس دهم، فراکسیون اکثریت را تشکیل دهد، از این رو تشکیل اولین جلسه فراکسیون امید با ۱۶۷ نماینده، در مسجد سلمان فارسی نهاد ریاست جمهوری، دور از انتظار نبود. اما رفته رفته نمایندگانی همچون علی لاریجانی،‌ کاظم جلالی، بهروز نعمتی و …که تاکتیکی در دوران انتخابات به ائتلاف امید پیوسته بودند، در اقدامی طبیعی راه خود را از امید جدا کردند تا عدد اعضای فراکسیون امید به ۱۱۵ نفر کاهش یابد.

از ائتلاف تا فراکسیون امید

فراکسیون امید را باید از ائتلاف امید، که در دوران انتخابات تشکیل شد، جدا دانست، چراکه در دوران انتخابات، هدف رهبران جنبش اصلاحات، مقاومت در برابر نیروهای تندرو جریان اصولگرا بود. آنها بر این باور بودند که تشکیل مجلسی معتدل از عقلای جریان های سیاسی کشور، نتایج موثرتری به همراه خواهد داشت. لذا «استراتژی ائتلاف با میانه روها»، به رویکرد محوری اصلاح طلبان برای شرکت در رقابت های انتخاباتی تبدیل شد. از سوی دیگر آنها با این واقعیت آشنا بودند که اکثریت نامزدان اصلاح طلب قادر به عبور از فیلتر شورای نگهبان نیستند و همانگونه نیز شد، به طوری که حسین مرعشی از اعضای شورای سیاست گذاری اصلاحات،‌ پس از اعلام نتایج بررسی صلاحیت ها اعلام کرد تنها یک درصد کاندیدهای اصلاحات در سراسر کشور تایید صلاحیت شده اند. از این رو ائتلاف امید در یک استراتژی هدفمند، برای شکست دادن تندروها، از میان نیروهای اصلاح طلب باقی مانده در صحنه انتخابات، اعتدال گرایان و کاندیداهای  میانه رو اصولگرا تشکیل شد. طبیعی بود که این ائتلاف پس از پیروزی در مجلس دهم پایدار نماند، چراکه در مجلس با اکثریتی میانه رو،‌ لازم بود که تک تک نمایندگان بتوانند اهداف و برنامه های سیاسی، اقتصادی،‌ اجتماعی و فرهنگی حزب و جریان سیاسی خود را دنبال کنند. به این شکل ائتلاف امید که توانسته بود اکثریت کرسی های مجلس دهم را از آن خود کند،‌ پس از انتخابات منحل و راه یافتگان به فراکسیون های مورد علاقه خود پیوستند، تا فراکسیون امید با ۱۱۵ عضو به عنوان یکی از سه فراکسیون کلیدی مجلس دهم (در کنار فراکسیون اصولگرایان و فراکسیون مستقل ها)  فعالیت کند.

رویکرد فراکسیون امید

فراکسیون امید را باید بازسازی فراکسیون منحل شده «اصلاحات» در مجلس ایران دانست. فراکسیونی که در مجلس ششم با بیش از ۲۰۰ عضو، در اوج بود و در سه مجلس بعدی با ریزش کرسی های خود مواجه شد، بطوری که فراکسیون نیم بند اصلاحات در مجلس هفتم و هشتم، چنان بی رمق شد که در مجلس نهم، معدود اعضای آن ترجیح دادند به شکل فراکسیونی فعالیت نکنند. رویکرد اصلی این فراکسیون را باید اصلاح طلبانه دانست هرچند «میانه روی» واژه دقیق تری برای معرفی این فراکسیون است. فراکسیونی که از صدر تا ذیل آن از نماینده گانه میانه رو جنبش اصلاحات تشکیل شده و کمتر چهره آوانگاردی از نیروهای اصلاح طلب را در آن می توان دید.

رهبری فراکسیون

ورود رئیس شورای عالی اصلاحات، به عنوان نفر اول تهران، به مجلس دهم،  او را در صدر جریان امید قرار داد. دکتر محمد رضا عارف،‌ معاون اول دولت اصلاحات، که نقشی محوری در انتخابات مجلس دهم یافته بود، پس از ورود به مجلس، رهبری فراکسیون امید را با رای قاطع اعضاء در دست گرفت. او اگرچه نتوانسته بود در میدان رقابت با علی لاریجانی رئیس مجلس، که او هم با حمایت ائتلاف امید به مجلس راه یافته بود، پیروز بیرون آید ولی از جایگاهی ویژه در میان اصلاح طلبان مجلس برخوردار بود تا نماینده دیگری در مقام رقابت با او برنیاید.

تمام نگاه ها در فراکسیون امید به محمد رضا عارف است تا او مسیر را نشان دهد. او در میانه صحن مجلس، هدایت گر آرای نمایندگان به سوی برنامه ها و طرح های اصلاح طلبانه است و می کوشد اصول اصلاح طلبانه را در آرای اعضای امید حفظ کند. نزدیکی عارف به دولت حسن روحانی،‌ فراکسیون امید را به فراکسیون اصلی حامیان دولت در مجلس دهم تبدیل کرده است. مهمترین طرح های دولت روحانی همچون طرح برجام،‌ مورد حمایت صدرصدی اصلاح طلبان است از این رو نزدیکی دولت با فراکسیون امید، پدیده ای غیرمنتظره نیست.

محمد رضا عارف، محمد رضا تابش، الیاس حضرتی، غلامرضا تاجگردون، احمد مازنی، محمود صادقی، مصطفی کواکبیان و علی نوبخت حقیقی اعضای موقتی شورای مرکزی فراکسیون امید را تشکیل دادند اما پس از یک ماه از عمر مجلس، آنها با نگاهی واقع بینانه تر شورای مرکزی دائمی فراکسیون امید را با این ترکیب تشکیل دادند:

ورود اعضای بیشتری از نمایندگان غیرتهرانی به شورای مرکزی را باید نشانه هوشمندی دکتر عارف در توزیع قدرت در فراکسیون دانست تا با افزایش مشارکت نمایندگان شهرستانی، درصد وفاداری و تعهد سازمانی را در فراکسیون افزایش دهد. چراکه تجربه پارلمانی نشان داده، که کم توجهی به رای و نظر نمایندگان شهرهای کوچکتر، آنها را به سمت فراکسیون های رقیب سوق خواهد داد یا حداقل می توان گفت آنها را منفعل می کند، به طوری که در بزنگاه ها، روی آراء نمایندگان منفعل نمی توان حساب کرد.

کمیته داوری 

هیات رئیسه فراکسیون امید در اولین روز ماه مهر در جلسه ای، کمیته داوری این فراکسیون را تشکیل داد. براساس تصمیم هیات رئیسه، عبدالرضا هاشم زایی، غلامرضا حیدری، حجت الاسلام احمد مازنی، حسین امیری خامکانی، محمدکاظمی (نماینده مردم ملایر)، غلامرضا تاجگردون و سهیلا جلودارزاده به عضویت این کمیته در آمدند. شرح وظایف کمیته داوری هنوز اعلام نشده است.
انتهای پیام/

سهم امیدی ها از کرسی های کلیدی مجلس

انتخابات هیات رئیسه سال اول مجلس دهم، اولین میدان رقابت امیدی ها، جهت کسب کرسی های بیشتر در هیات رئیسه مجلس بود. انتخاباتی که وزن واقعی فراکسیون امید را نیز روشن کرد. در این انتخابات،‌ عارف کرسی ریاست را به علی لاریجانی دیگر راه یافته ائتلاف امید به مجلس دهم واگذار کرد. اما کاندیداهای فراکسیون امید برای کرسی نواب رئیسه موفق شدند هر دو کرسی را از آن خود کنند. مسعود پزشکیان به عنوان نایب رئیس اول و علی مطهری به عنوان نایب رئیس دوم برگزیده شد. در میدان رقابت برای کسب کرسی دبیری هیات رئیسه، امیدی ها توانستند دو کرسی از شش کرسی را از آن خود کنند. علی اصغر یوسف نژاد نماینده ساری و محمد علی وکیلی نماینده تهران از فراکسیون امید به دبیری هیات رئیسه برگزیده شدند و در نهایت در مرحله انتخاب کارپردازان هیات رئیسه، امیدی ها از سه کرسی کارپردازی،‌ تنها یک کرسی را از آن خود کردند. محمد قسیم عثمانی عضو فراکسیون امید بود که به هیات رئیسه راه یافت. ضمن اینکه او اولین نماینده سنی مذهب بود که در تاریخ مجلس شورای اسلامی توانسته بود به هیات رئیسه راه یابد. به این ترتیب از مجموع یازده عضو هیات رئیسه،‌ ۵ کرسی به اعضای فراکسیون امید و ۶ کرسی به اعضای دو فراکسیون اصولگرایان و مستقل ها تعلق گرفت.

در انتخابات روسای کمیسیون های تخصصی که نقشی کلیدی در مجلس برعهده دارند، امیدی ها شکست سنگینی را متحمل شدند، بطوریکه از ۱۳ کمیسیون تخصصی مجلس، تنها ریاست دو کمیسیون بهداشت و درمان و کمیسیون برنامه و بودجه به اصلاح طلبان رسید. علی نوبخت و غلامرضا تاجگردون ریاست کمیسیون های بهداشت و برنامه و بودجه را از آن خود کردند. ضمن اینکه غلامرضا تاجگردون در مجلس اصولگرای نهم نیز ریاست این کمیسیون را در اختیار داشت که نشان می دهد او این کرسی را به برکت رابطه شخصی خوبی که با اعضای فراکسیون رقیب دارد، در اختیار گرفته، نه به خاطر حمایت های فراکسیون امید.

محمد رضا عارف چهره بالقوه ای که می توانست ریاست مرکز پژوهش های مجلس یا ریاست کمیسیون آموزش و تحقیقات را از آن اصلاح طلبان کند،‌ باکناره گیری از این فرصت ها، سبب شد تا جلالی رئیس فراکسیون مستقل ها، کنترل مرکز پژوهش ها را در دست بگیرید و محمد مهدی زاهدی وزیر آموزش عالی دولت احمدی نژاد، ریاست کمیسیون آموزش و تحقیقات را از آن خود کند. اعضای فراکسیون امید اگرچه در انتخابات عضویت در شوراهای عالی توانستند شکست در انتخابات ریاست کمیسیون ها را تاحدودی جبران و اکثریت کرسی های نظارتی را از آن خود کنند ولی در مجموع نمی توان نمره قابل قبولی به آنها داد. فراکسیون امید  تا اینجای کار، ناموفق عمل کرده و بسیاری آن را ناشی از تجربه کم آنها در امور پارلمانی می دانند.

فراکسیون زنان، فراکسیون جانبی امید

عضویت هر ۱۷ زن نماینده مجلس دهم، در فراکسیون امید و هم پوشانی اهداف و برنامه های فراکسیون زنان با رویکرد فراکسیون امید در حوزه زنان،‌ سبب شده که در مجلس دهم، بتوان فراکسیون زنان را زیرمجموعه یا شاخه ای از فراکسیون امید خواند. نمایندگان زن مجلس دهم می دانند که برای تصویب طرح ها و لوایح مربوط به زنان،‌ به رای نمایندگان مرد مجلس نیاز دارند و نزدیک ترین آراء به آراء شان، رای اعضای فراکسیون امید است. از این رو به صورت نانوشته پیوندی جدی میان این دو فراکسیون وجود دارد. سهیلا جلودار زاده، پروانه مافی،‌ پروانه سلحشوری، طیبه سیاووشی و ناهید تاج الدین از چهره های شاخص فراکسیون زنان، جملگی اصلاح طلب و از عناصر تاثیرگذار فراکسیون امید نیز به شمار می آیند.

در اولین سال فعالیت فراکسیون زنان در مجلس دهم، پروانه سلحشوری نماینده تهران به ریاست، طیبه سیاوشی و ناهید تاج الدین به عنوان نواب رئیس و معصومه آقاپور و فاطمه ذوالقدر مسوولیت دبیری فراکسیون را پذیرفتند و زهرا سعیدی نماینده جوان مبارکه به سخنگویی فراکسیون زنان رسید.

حامیان فراکسیون امید

فراکسیون امید به عنوان محصول ائتلاف امید، از حمایت کامل آیت الله هاشمی رفسنجانی،‌ حسن روحانی رئیس جمهور،‌ محمد خاتمی رهبر جنبش اصلاحات و سید حسن خمینی نوه بنیانگذار انقلاب اسلامی،‌ برخوردار است. مجموعه احزاب اصلاح طلب و حزب اعتدال و توسعه،‌ از حامیان اصلی فراکسیون امید به شمار می روند ولی تاکنون از جلسه ای مشورتی میان اعضای فراکسیون امید و حامیان بیرونی آنها منتشر نشده است.

هنوز نمی توان کارنامه ای از فراکسیون امید ارائه کرد ولی با گذشت زمان و پشت سرگذاشتن ماه های بیشتری از عمر این مجلس می توان تصویر روشن تری از عملکرد این فراکسیون ارائه کرد. از این رو این گزارش در پایان سال اول مجلس دهم،‌ به روز خواهد شد.