در صحن: مبحث هفتم – تفسیر قوانین
ماده ۱۸۹- رسیدگى به طرح‌ها و لوایح مربوط به شرح و تفسیر قوانین عادى یک شورى است و مى تواند با فوریت مورد مذاکره قرار گیرد، در تفسیر قوانین بحث در کلیات و جزئیات از هم تفکیک نمى شود.
ماده ۱۹۰- در صورتى که استفساریه به صورت عادى و یک فوریتى باشد، پس از گزارش کمیسیون و توضیح سخنگو، یک مخالف و یک موافق، هر یک به مدت ده دقیقه صحبت خواهند کرد. با پیشنهاد رئیس و یا ده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس مدت صحبت و تعداد مخالف و موافق تا دو برابر قابل تغییر است. در مورد تفسیر قوانین نماینده دولت هم مى تواند صحبت کند.
ماده ۱۹۱- در صورتى که گزارش کمیسیون و همینطور پیشنهادهاى دیگر که به کمیسیون رسیده است، به تصویب مجلس نرسد، هر نماینده مى تواند نظر خود را کتباً به هیأت رئیسه بدهد. پیشنهاد‌ها به ترتیب وصول مورد بحث قرار مى گیرد و اگر پیشنهادى به تصویب نرسید موضوع براى بحث بیشتر به کمیسیون ارجاع مى شود.
ماده ۱۹۲- در صورتى که تفسیر به صورت دو فوریتى و سه فوریتى باشد همانند دیگر طرح‌ها و لوایح دو فوریتى و سه فوریتى مورد رسیدگى قرار مى گیرد.
مبحث هشتم – نکات مشترک مربوط به بررسى طرح‌ها و لوایح
ماده ۱۹۳- در مواردى که طرح یا لایحه قانونى مربوط به امور داخلى مجلس نباشد، ازطریق هیأت رئیسه به وزیر یا مسؤول اجرایى مربوطه رسماً اطلاع داده مى شود تا خود یا معاون او که رسماً به مجلس معرفى شده در جلسه علنى حاضر شود و در مذاکرات شرکت نماید. در صورت اطلاع و عدم حضور وزیر یا معاون بدون عذر موجه، از طرف رئیس مجلس مؤاخذه خواهد شد. به هر صورت، در همان جلسه، حتى با عدم حضور وزیر یا مسؤول اجرایى مربوطه، طرح یا لایحه مورد بررسى قرار خواهد گرفت و اتخاذ تصمیم خواهد شد.
ماده ۱۹۴- سؤالات توضیحى نمایندگان، در شور اول یا دوم طرح‌ها و لوایح که مربوط به موضوعات مورد بحث باشد، در مجلس کتباً به رئیس مجلس تقدیم مى شود. رئیس این سوالات را به سخنگوی کمیسیون مربوط یا به نماینده دولت مى دهد تا به هنگام توضیح و یا توجیه به آن پاسخ داده شود.
ماده ۱۹۵- در صورتى که حداقل بیست و پنج نفر از نمایندگان تا قبل از اتمام رسیدگی نهایی در مجلس کتباً از مجلس تقاضا کنند که طرح یا لایحه قانونى واصل شده به مجلس براى مدت معینی مسکوت بماند، پس از توضیح یکى از پیشنهاد دهندگان به مدت پنج دقیقه و پاسخ آن از طرف یک مخالف به مدت حداکثر پنج دقیقه، رأى گرفته مى شود. تقاضاى مسکوت ماندن لایحه بدون موافقت معاون حقوقی و امور مجلس رئیس جمهور یا وزیر یا معاون امور مجلس ذى ربط پذیرفته نخواهد شد.
تقاضاى مسکوت ماندن در هر طرح و لایحه فقط براى یک مرتبه مجاز خواهد بود. هیأت رئیسه موظف است پس از گذشت مدت مسکوت ماندن، طرح یا لایحه را مجدداً در دستور کار مجلس قرار دهد.
تبصره- چنانچه تقاضاى مسکوت ماندن براى انجام اصلاحات طرح یا لایحه باشد پس از تصویب مسکوت ماندن به کمیسیون ذى ربط جهت انجام اصلاحات ارجاع مى گردد. نحوه رسیدگى به اصلاحات همچون رسیدگى در شور دوم طرح‌ها و لوایح خواهد بود.
ماده ۱۹۶- اخطار راجع به منافى بودن طرح‌ها و لوایح و سایر موضوعات مورد بحث در مجلس با قانون اساسى مقدم بر اظهارات دیگر است و مذاکرات در موضوع اصلى را متوقف مى کند. این اخطار باید قبل از رأی‌گیری و با استناد به اصل مربوطه حداکثر ظرف سه دقیقه به عمل آید. در صورتى که رئیس مجلس اخطار را وارد بداند بدون بحث از مجلس نظرخواهى مى نماید چنانچه مجلس اخطار را وارد دانست رئیس نسبت به پذیرش اصلاحات پیشنهادى یا حذف مورد اشکال یا ارجاع آن به کمیسیون گزارش دهنده جهت بررسى مجدد اقدام خواهد کرد.
ماده ۱۹۷- در صورتى که نمایندگان نسبت به اجراى آیین نامه داخلى مجلس تخلفى را که مربوط به همان جلسه باشد مشاهده نمایند، حق دارند بلافاصله مورد تخلف را قبل از رأی‌گیری و با استناد به ماده مربوطه بدون خروج از موضوع حداکثر ظرف سه دقیقه تذکر دهند و اگر مربوط به آن جلسه نباشد بعد از نطق و یا پایان جلسه، قبل از اعلام ختم آن حداکثر ظرف سه دقیقه تذکر دهند چنانچه رئیس تذکر را وارد بداند موظف است به آن ترتیب اثر دهد.
ماده ۱۹۸- اخطار و تذکر پس از رأی‌گیری در مجلس درباره موضوع رأی‌گیری شده پذیرفته نمی‌شود و مصوبات مجلس قابل تغییر یا اصلاح یا ارجاع به کمیسیون نیست و باید مراحل تعیین شده در این آیین‌نامه اجرا شود.
مبحث نهم- ارجاع مصوبات مجلس به شوراى نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و مراحل رسیدگى به آن‌ها
ماده ۱۹۹- کلیه مصوبات مجلس رسماً به شوراى نگهبان فرستاده مى شود. در صورتى که شورا ظرف ده روز پس از وصول یا پس از انقضاى ده روز تمدید مذکور در اصل نود و پنجم (۹۵) قانون اساسى، مخالفت خود را اعلام نکرد، طبق اصل نود و چهارم (۹۴) قانون اساسى، مصوبات از طرف مجلس جهت امضاء و ابلاغ به ریاست جمهورى ارسال مى شود.
تبصره- روز وصول مصوبه و روز اعلام نظر شوراى نگهبان به مجلس جزء مهلت‌هاى مقرر محسوب نمى گردد.
ماده ۲۰۰- مصوبات مجلس تا زمان اعلام نظر نهایى شوراى نگهبان از دستور خارج نمى شود. شوراى نگهبان، در صورت رد مصوبات مجلس، موظف است علت رد را صریحاً به مجلس گزارش نماید تا بلافاصله تکثیر و توزیع شود.
ماده ۲۰۱- مصوبات عادى و یک فوریتى مجلس که از طرف شوراى نگهبان رد شده به کمیسیون مربوطه ارسال مى شود و با اعلام وقت قبلى با حضور نماینده شوراى نگهبان، موارد اعتراض براى اصلاح مورد بحث قرار مى گیرد. در صورت عدم حضور نماینده شوراى نگهبان در موعد اعلام شده، کمیسیون با ملحوظ نمودن نظر شوراى نگهبان کار خود را انجام مى دهد.
نمایندگانى که پیشنهاد اصلاحى دادهاند، در این مرحله مى توانند در کمیسیون شرکت نمایند. نظر کمیسیون همراه پیشنهادهاى نمایندگان در مجلس مطرح مى شود و طبق معمول شور دوم مورد بحث و رأى قرار مى گیرد.
چنانچه در مورد ماده اى، کمیسیون نیز همراه پیشنهادهاى دیگر پیشنهاد داده باشد، اول پیشنهاد کمیسیون به رأى گذاشته مى شود و در صورت عدم تصویب، پیشنهادهاى دیگر مطرح مى شود.
در صورت عدم تصویب پیشنهاد کمیسیون و یا پیشنهادهاى قبلى نمایندگان در مجلس، پیشنهادهاى جدید پذیرفته مى شود و درباره آن‌ها بحث و رأى گیرى به عمل مى آید.
تبصره ۱- پس از ایراد شوراى نگهبان، دولت حق پیشنهاد اصلاح لایحه را ندارد مگر در موارد ایراد شوراى نگهبان
تبصره ۲- شوراى نگهبان نمى تواند پس از گذشت مهلت‌هاى مقرر و رفع ایراد در نوبت اول، مجدداً مغایرت موارد دیگرى را که مربوط به اصلاحیه نمى باشد بعد از گذشت مدت قانونى به مجلس اعلام نماید مگر در رابطه با انطباق با موازین شرعى
تبصره ۳- اگر با اصلاح ماده مورد ایراد شوراى نگهبان، ماده به کلى خاصیتش را از دست بدهد، مى توان آن را حذف کرد.
ماده ۲۰۲- پس از بررسى گزارش کمیسیون که در آن نظر شوراى نگهبان ملحوظ شده است و رأى گیرى نسبت به آن، مصوبه مجدداً به شوراى نگهبان ارسال مى شود. اگر این مصوبه هنوز وافى به نظرات شوراى نگهبان نباشد، مجدداً در مجلس مطرح مى گردد، در صورتى که مجلس با در نظر گرفتن حفظ مصلحت نظام همچنان بر رأى خود باقى باشد رئیس مجلس مصوبه مذکور را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال مىدارد. مجمع موظف است تنها در موارد اختلاف و دیگر موارد مربوط به آن اظهارنظر قطعى نموده و گزارش آن را جهت طى مراحل بعدى به رییس مجلس اعلام نماید.
